Turów

Wojna o kopalnię Turów przebiegała dosyć spokojnie, nawet gdy Czesi i Niemcy podnieśli międzynarodowy raban przez szkody klimatyczne, za jakimi ma stać ich zdaniem polska odkrywka. Przez ten cały czas na rodzimym podwórku przekonywaliśmy, że racja leży po naszej stronie, nawet kiedy sąd przyznał rację naszym południowym sąsiadom i Warszawie nakazał wypłatę odszkodowania. Teraz jest ciut inaczej, bo w Turów uderzyło orzeczenie polskiego sądu. I podniósł się niespotykany lament. O naszej niezależności i bezpieczeństwie energetycznym.

Tym razem to wcale nie Czesi, którym kopalnia Turów ma wypłukiwać wodę gruntową, ani też Niemcy z Zittau, którzy przekonują, że przez polską odkrywkę ich miasto coraz bardziej się osadza. Teraz bolesny cios kopalni Turów zadał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, który uznał, że zachodzi w tym przypadku niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody środowisku. Ekolodzy nie kryją zadowolenia. Rząd jest wściekły, a minister klimatu i środowiska straszy utratą tysiąca miejsc pracy.

Organizacje ekologiczne zamierzają zaskarżyć do sądu decyzję o przedłużenie koncesji wydobywczej do 2044 r. Przekonują, że to oznacza dalsze kłopoty z dostępem do wody pitnej okolicznych mieszkańców i też przekreśla to szansę dla regionu na pieniądze z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji. Rząd wydłużenie koncesji o kolejne dekady tłumaczy bezpieczeństwem energetycznym kraju.

Ani rząd, ani PGE nie zgadzają się z zarzutami lokalnej społeczności z Czech i prawników z Fundacji Frank Bold. Polska strona zapewnia, że wypełnia zapisy podpisanego rok temu porozumienia w sprawie kopalni Turów i do tej pory zrobiła wszystko, co do niej należało. W miarę zadowolona ma być też Praga i samorządowcy z kraju libereckiego.

Pamiętacie jeszcze awanturę z Czechami o kopalnię Turów? Nasi południowi sąsiedzi skarżyli się, że polska kopalnia wypłukuje im wody gruntowe. Warszawa z początku te pretensje zbywała, ale potem - pod dodatkowa presją Trybunału Sprawiedliwości UE - zgodziła się na zapłatę odszkodowania naszym sąsiadom i obiecała szereg działań, które miały uchronić Czechów przed działalnością kopalni Turów. Właśnie mija rok od podpisania porozumienia w tej sprawie. I co? Zupełnie nic.

Kiedy mogło się wydawać, że Praga razem z Warszawą w końcu zakopały topór wojenny w sprawie Kopalni Turów, Polska po cichu wydała decyzję środowiskową, która pozwala na wydanie koncesji wydobywczej nawet do 2044 r. Oburzyło to naszych południowych sąsiadów, którzy zaczęli sugerować konieczność nowelizacji międzyrządowej umowy. Teraz swoje pretensje zgłaszają też Niemcy, którzy składają skargę do sądu.

Coraz głośnie robi się znowu o kopalni Turów. Najpierw Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska wydał decyzję środowiskową, która pozwala fedrować w tej odkrywce nawet do 2044 r. Teraz z kolei głos podnoszą czeskie i niemieckie organizacje pozarządowe, które skarżą się do Komisji Europejskiej na rząd w Pradze, który wziął od Polski wynegocjowane odszkodowanie i już - zdaniem skarżących - nie przejmuje się ani tamtejszym środowiskiem, ani skarżącymi się na ciągły brak wody mieszkańcami.

Rząd robi wszystko, żeby w sprawie kopalni Turów było jak najmniej hałasu. Decyzję środowiskową wydano po cichu, tak jakby ktoś się jej wstydził. Milczy PGE, na próżno też szukać jakiegokolwiek komentarza Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Zdaniem ekologów za chwilę w ten sam sposób, bez zbędnego rozgłosu, dojdzie do przedłużenia koncesji wydobywczej aż do 2044 r.

Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska (GDOŚ) wydał decyzję środowiskową dla kopalni odkrywkowej Turów. To furtka, dzięki której PGE może fedrować w tej odkrywce aż do 2044 r. Spółka nie odpowiedziała na naszą prośbę o komentarz. Nic też o tym nie wie czeskie Ministerstwo Środowiska, które zgodnie z podpisana umową z polskim rządem, ma otrzymywać informacje o tej kopalni na bieżąco.

Czesi ze Stowarzyszenia Sąsiedzkiego Uhelna nie zostawiają suchej nitki na porozumieniu z Polską w sprawie kopalni Turów. Wytykają rządowi w Pradze, że w ten sposób naraził Czechów na dodatkowe koszty. Dlatego tamtejsi aktywiści zdecydowali się na złożenie skargi konstytucyjnej na swój rząd, który miał całkowicie zrezygnować z ochrony zasobów wodnych, środowiska i zdrowia mieszkańców.

Najpierw Niemcy żalili się, że bez rosyjskiego gazu ucierpi ich PKB, a ludzie stracą pracę. Teraz przedłużają żywot kopalni Janschwalde, którą wcześniej zamknięto wyłącznie na podstawie przepisów ochrony środowiska. Argumentem jest między innymi troska o dostawy energii, zagrożone od czasu ataku Rosji na Ukrainę.

Wychodzi na to, że na arenie międzynarodowej, zwłaszcza jak przymusi nas Trybunał Sprawiedliwości UE, godzimy się na dokładne monitorowanie środowiska. Ale już w wewnętrznych przepisach aż tak bardzo nam na transparentności tym nie zależy. Wolimy za to ułatwiać przedsiębiorcom dostęp do złóż węgla, przy okazji ograniczając decyzyjność samorządowców i samych mieszkańców.

Rząd, a właściwie my wszyscy, mamy kolejny kłopot z kopalnią Turów. Najpierw okazało się, że można tupać nogą ile wlezie, nawet w trakcie konferencji prasowych, ale i tak przyjdzie zapłacić kary nałożone przez Trybunał Sprawiedliwości UE. Teraz wychodzi na to, że przez węgiel właśnie i brak konkretnego planu odchodzenia od niego, regionowi przepadnie góra pieniędzy z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.

Mieszkańcy wsi Uhelna, którzy uważają, że są najbardziej poszkodowani przez kopalnię Turów, są wściekli na czeski rząd. Ich zdaniem zbytnio poszedł Polakom na rękę. A dodatkowo od czasu podpisania międzyrządowego porozumienia blokowane są informacje o stanie wód gruntowych w tym miejscu. Sprawie ma przyjrzeć się czeski Trybunał Konstytucyjny.

Kto jeszcze pamięta czesko-polską awanturę o kopalnię Turów? Chociaż oba rządy po wzajemnych szturchaniach w końcu podpisały porozumienie, to sprawa wcale nie jest jeszcze skończona. Komisja Europejska właśnie zaczęła odliczać od unijnych pieniędzy należnych Warszawie część wymierzonej już Polsce kary.

Czesko-polski spór o kopalnię Turów był od początku przedstawiany przez rząd Mateusza Morawieckiego jako element trwającej w Pradze kampanii wyborczej. Nasi południowi sąsiedzi zaczęli się nie na żarty kłócić między sobą w tej sprawie dopiero po podpisaniu umowy, długo po wyborach. Obecna opozycja chce zwołania w tej sprawie nadzwyczajnego posiedzenia parlamentu.

Czesi nie potrafią odżałować umowy z Polską w sprawie kopalni Turów. Tamtejszy Greenpeace zorganizował w Pradze manifestację. Nasi południowi sąsiedzi wyliczają też, że Warszawa nawet nie odczuła wypłaconego odszkodowania, bo w tydzień odbiła sobie karę, sprzedając energię za podobną kwotę.

Czesi wykorzystali w sprawie kopalni Turów lukę prawną, która dotyczy też kopalni Polskiej Grupy Górniczej? „Rzeczpospolita” informuje, że Ministerstwie Klimatu i Środowiska wszystkiemu zaprzecza. Ale ekolodzy z polskiego Greenpeace zapowiadają, że nie odpuszczą. Już złożyli wniosek o unieważnienie w sumie kilkunastu koncesji na wydobycie węgla w dziewięciu kopalniach.

Przedstawiciele rządu zmienili narrację w sprawie kopalni Turów. Dla nich to już zamknięta kwestia, do której nie ma co wracać. Nałożonych zaś przez TSUE kar nie należy aż tak bardzo się bać, bo pewnie unijny Trybunał wykaże się elastycznością i koniec końców Warszawa nie będzie musiała nic płacić. Z kolei w Czechach nie mija wrzawa po podpisaniu porozumienia z Polską. Zdaniem wielu Praga nie powinna się na taką umowę w ogóle godzić. A Greenpeace zapowiada skargę na rząd Czech do KE.

Na razie 15 mln euro oraz karne odsetki zostaną potrącone z wypłaty funduszy europejskich dla Polski. Komisja Europejska wysłała polskiemu rządowi pismo, w którym informuje o rozpoczęciu egzekwowania kar za niewykonanie postanowienia TSUE o zawieszeniu działalności kopalni Turów. Przedstawiciele rządu wielokrotnie zapewniali, że nie zapłacimy eurocenta, ale Bruksela nie musi w tej sprawie nikogo pytać o zdanie i działa jak komornik zajmujący pensję dłużnika.