górnicy

Jak jeszcze nie wiecie, skąd u nas tak wysoka cena energii i dlaczego znowu musimy bronić się przed rachunkami grozy, zerknijcie na wynik finansowy polskiego górnictwa za trzy kwartały 2024 r. Uprzedzam, to niezbyt miła lektura. Zwłaszcza, jak przypomnimy sobie kolejne miliardy złotych zapisane w budżecie państwa na 2025 r. przeznaczone na tę węglową branżę.

Chociaż podpisana 3,5 roku temu umowa społeczna zakłada stopniową likwidację kopalń, to nie do końca było wiadomo, jak ma to wyglądać i kto konkretnie ma to organizować. Na te pytania odpowiedzieć ma nowelizacja ustawy o górnictwie węgla kamiennego. Jej projekt ma być gotowy najpóźniej do końca marca 2025 r.

Górnicy już tak mają, że wypowiadają się na głos co jakiś czas. Potem znowu długo milczą, w końcu ponownie wypowiadają się na jakiś społecznie ważki temat. Tylko wyjątkowi złośliwcy tę ich zmienną aktywność porównują do kalendarza wyborczego, widząc niby jakieś korelacje. Dla mnie ważniejsza jest amnezja, na którą cierpią górnicy, odkąd pamiętam. Bo przecież tak wygodniej.

Przerost zatrudnienia w polskim górnictwie węgla kamiennego to choroba, której nie da się już dłużej bagatelizować. Zdają sobie z tego doskonale sprawę w Polskiej Grupie Górniczej (PGG), na którą przypada prawie połowa tych etatów. Jest oczywiste, że w przyszłym roku trzeba będzie podjąć niepopularne decyzje o restrukturyzacji zatrudnienia. Na razie spółka sprawdza, ilu górników mogłoby się zwolnić samych.

Związkowcy z kopalni zaczynają coraz częściej zabierać głos. Nie podoba im się ani unijny Zielony Ład, na który przystał poprzedni rząd, z którym tak doskonale się dogadywali, ani perspektywa, w której podpisana ponad trzy lata temu umowa społeczna nie będzie realizowana. Szkoda, że nic nie mówią na temat fatalnego wydobycia i sprzedaży, a także przerostu zatrudnienia.

Sytuacja w górnictwie staje się coraz trudniejsza. Czytam już któryś raz z rzędu wywiad z Iwoną Szczygioł, wiceprezesem Polskiej Grupy Górniczej (PGG) ds. sprzedaży, a drugą ręką przeglądam projekt przyszłorocznego budżetu. I dochodzę do wniosku, że są tylko dwa możliwe wytłumaczenia. Albo o czymś nie wiemy i Polska jest bogata co najmniej jak Kuwejt, albo jesteśmy świadkami szaleństwa w czystej postaci, za co przyjdzie nam wkrótce słono zapłacić.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska publikując zarówno scenariusz bazowy (with existing measures - WEM) oraz ambitny (with additional measures - WAM) Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu (KPEiK) do 2030 r., musiało zdawać sobie sprawę, że tak spisane dokumenty strategiczne rozsierdzą górników, którzy cały czas trzymają się kurczowo umowy społecznej. I rzeczywiście: ich opinia na temat KPEiK ma być druzgocąca.

Rząd podpisując prawie 3,5 roku temu umowę społeczną z górnikami, zaczął bardzo ryzykowną grę. Bo też nigdy wcześniej żaden inny dokument nie chronił tak bardzo wybranej grupy zawodowej. Można było się więc spodziewać, że jak inni zobaczą, jak rząd zabezpiecza górników, to po prostu im pozazdroszczą i też wyciągną ręce po swoje. Głos w tej sprawie zabierali już energetycy i hutnicy. A teraz odezwali się związkowcy z Grupy Kapitałowej Enea.

Jest już pewne, że w tym roku Polska Grupa Górnicza (PGG) sprzeda o jakieś 5 mln t węgla mniej, niż zakładały to wcześniejsze plany, co spowoduje sporą dziurę w przychodach. Do tego wszystkiego zbliża się tsunami wydatków pracowniczych. Teraz planowana jest wypłata jednorazówki, potem Barbórka, a nowy zarząd spółki czekają jeszcze rozmowy z górnikami o przyszłorocznych podwyżkach. Na szczęście w przyszłorocznym budżecie kraju są założone miliardy złotych od podatników na górnictwo, które cały czas szura po dnie.

Do tej pory największe spory wokół umowy społecznej między rządem a górnikami dotyczyły harmonogramu zamykania kopalń, który w pierwotnej wersji kończy się w 2049 r. Ale po drodze zapomnieliśmy jeszcze o jednym: przecież na tej umowie musi przy okazji też ktoś zarobić. I właśnie zaczęła się zakulisowa rozgrywka o to, komu grzebanie polskiego górnictwa da sporo pieniędzy.

Ważą się losy Bielszowic i Halemby, które Polska Grupa Górnicza (PGG) chce połączyć w kopalnię Ruda. Ale od schematu organizacyjnego ważniejsze są tutaj daty. Po połączeniu w Bielszowicach produkcja węgla prowadzona byłaby do połowy 2026 r. Górnicy nie chcą o tym słyszeć i mówią o końcu fedrowania dopiero w 2028 r. Zarząd spółki obiecuje im, że przy tej okazji nikt pracy nie straci. No chyba, że skorzysta przy tej okazji z benefitów wynikających z ustawy górniczej.

Marzena Czarnecka, minister przemysłu, w rozmowie z Radiem Katowice, ujawniła, że właśnie nadeszły uwagi z Brukseli na temat umowy społecznej między rządem a górnikami. Szczegółów nie chce zdradzać, ale broni zapisów tego dokumentu. I w miliardach złotych od podatników na rzecz chwiejącego się na nogach górnictwa - też nie widzi nic złego.

Nie wiem, czy zdajecie sobie sprawę, ale jak mówimy o przyszłości polskiego górnictwa, to w pierwszej kolejności mówimy o górniczych miejscach pracy. Głównie w ich obronie spisano przecież umowę społeczną, w której mowa przecież jest też o gwarancjach zatrudnienia i jednorazowych odprawach, dla tych, którzy jednak zdecydują się odejść. Ale jedno z miast na Górnym Śląsku pokazuje, że można jednak inaczej. Inni samorządowcy też pójdą w ślady Bytomia?

Po latach zwlekania rządzący w końcu zaczynają mówić prawdę górnikom o ich umowie społecznej, w realizację której w wersji pierwotnej wierzą jeszcze chyba tylko związkowcy. Dokument postanowili prześwietlić analitycy z Forum Energii, do tego wszystkiego dołożyli prognozy dotyczące wydobycia, jak i cen polskiego węgla. Wnioski? Najlepiej naszą dekarbonizację rozpisać od nowa.

Po pokazaniu ambitnego scenariusza Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu do 2030 roku (KPEiK), czas przyszedł na spotkanie przedstawicieli rządu z górniczymi związkowcami. Tym razem miło już nie było. Górnicy nie ukrywają, że czują się dokładnie tak samo, jak rok temu, kiedy ówczesny wicepremier Jacek Sasin wmawiał im, że umowa społeczna jest jak najbardziej realizowana. I teraz inny rząd robi to samo.

Bruksela miała wstępnie zaakceptować reformę rynku mocy, co ma wydłużyć o parę lat życie najstarszych w Polsce bloków węglowych o mocy 200 MW. Co jednak stanie się po tej wyznaczonej właśnie granicy czasowej? Maciej Bando, pełnomocnik rządu ds. infrastruktury energetycznej, nie ma cienia wątpliwości: energia z węgla jeszcze długo będzie stanowiła istotną rolę w naszym miksie energetycznym.

Redukcja zatrudnienia będzie zdecydowanie jednym z najtrudniejszych elementów naszej transformacji energetycznej. Dlatego dla górników fedrowanie do 2049 r. zgodnie z pierwotnymi zapisami umowy społecznej jest tak ważne, bo w ten sposób chcą chronić swoje miejsca pracy. Ale najnowszy raport Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej (IRENA) i Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) wskazuje, że ten strach nie ma żadnego uzasadnienia. – To miejsca pracy z lepszym miesięcznym uposażeniem – zwracają uwagę eksperci

Za chwilę powinna się rozstrzygnąć kwestia umowy społecznej. Dokument podpisany w maju 2021 r. przez rząd i górników to dla związkowców ze Śląska świętość. I trudno się dziwić, gwarantuje produkcję węgla i miejsca pracy w górnictwie jeszcze przez 25 lat. Ale dla rządu Donalda Tuska to zbyt długo. Tylko jeszcze nie wiadomo, kto i jak ma to górnikom powiedzieć.

Polskie kopalnie stają się coraz bardziej niebezpieczne? Pamiętacie, jak w marcu na terenie KWK Bobrek-Piekary doszło do tragicznego wypadku? Potem Wyższy Urząd Górniczy zakazał tam dalszej produkcji węgla i Węglokoks Kraj musi tę kopalnię zamknąć. Za chwilę ten sam los może spotkać ruch Rydułtowy w KWK ROW, należący do Polskiej Grupy Górniczej. Decyzja w tej sprawie ma zapaść do końca roku.

Do tej pory sam wielokrotnie wieszałem psy na obecnym rządzie za brak jednoznacznej strategii energetycznej. Koronnym dowodem była mnie była między innymi przedłużająca się ciągle nowelizacja ustawy wiatrakowej i uparte obiecywanie górnikom przez Ministerstwo Przemysłu dochowanie umowy społecznej w pierwotnej wersji i wydobywanie węgla jeszcze przez 25 lat. Ale teraz biję się w piersi, bo wychodzi na to, że władza ma plan i nie będzie bała się go pokazać. Jestem przekonany, że ten bardzo nie spodoba się górnikom. O sprawie napisał Bloomberg.