górnictwo

Chyba nie ma lepszego dowodu na brak strategii energetycznej rządu niż ostatnia historia aktywów węglowych, które jeszcze rząd Mateusza Morawieckiego chciał wydzielać do Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE). Potem spory znak zapytania nad tym pomysłem zawiesiła nowa minister przemysłu, w efekcie czego akcje spółek runęły na łeb i szyje. Teraz zaś resort zmienia zdanie i energetyczne walory ponownie zaczynają puchnąć. Ale kto by się przejmował kilkoma miliardami w lewo, czy w prawo? Przy okazji dowiedzieliśmy się, że sytuacja polskiego górnictwa jest tragiczna.

Poprzedni rząd przed górnikami rozkładał czerwony dywan. Stosunek poprzedniej ekipy do transformacji energetycznej najlepiej przedstawia historia zasady 10H, przez lata skutecznie blokującej rozwój energetyki wiatrowej na ladzie. Wielu nadzieje na nowe otwarcie pokładało w Ministerstwie Przemysłu, zgodnie z obietnicą Donalda Tuska, zlokalizowanym w Katowicach. Ale pierwsze miesiące upłynęły głównie na spijaniu sobie z dzióbków ze związkowcami i pozowaniu do wspólnych zdjęć publikowanych w social mediach. Trudne rozmowy zaczynają się dopiero teraz.

Górnik, to ciężki fach, wiadomo. Trzeba zjechać kilkaset metrów pod ziemię, gdzie wilgotność i temperatura robią swoje. Robota nie do pozazdroszczenia. Ciut inaczej jest, jak spojrzymy na górnicze uposażenia. Te w ostatnich dwóch latach puchły w tempie, którego pozazdrościć może każda inna grupa zawodowa. Ale wychodzi na to, że niektórym zamiast wyższych pensji, bardziej przydałby się alkomaty.

Polskie elektrownie wciąż niechętnie kupują węgiel z polskich kopalni. Związki winą za to obarczają głownie poprzedni rząd, który w trosce o bezpieczeństwo energetyczne kraju miał niepotrzebnie decydować się na rozpasły import. Elektrownie mówią o rachunku ekonomicznym i przekonują, że wolą tańszy opał. Ten spór właśnie wszedł w niebezpieczniejszą fazę.

Chociaż nie brakuje takich, którzy widzą wydobywanie węgla w Polsce jeszcze przez ćwierć wieku i dłużej, to od pewnego czasu, ciut poza głównym nurtem i świateł jupiterów, rozgrywa się inna potyczka. Stawką w niej jest dalszy los terenów pogórniczych. Swoje pomysły na ich zagospodarowanie ma Spółka Restrukturyzacji Kopalń (SRK). Samorządowcom średnio się podobają.

W marcu Ministerstwo Przemysłu miało rozpocząć prace nad korektą wniosku dotyczącego notyfikacji umowy społecznej z górnikami. Jak usłyszeliśmy: najważniejsze ustalenia dokumentu mają jednak pozostać bez zmian. Czyli rząd ciągle na poważnie bierze pod uwagę perspektywę, w której węgiel produkujemy jeszcze przez ćwierć wieku - do 2049 r. Ale wyniki za styczeń 2024 r. jasno pokazują, że to ślepa uliczka.

Już coraz wyraźniej widać to, czego uparcie nie chcą dostrzec górniczy związkowcy. W stojącej cały czas węglem Polsce węgla jest po prostu coraz mniej. I dotyczy to zarówno produkcji, jak i sprzedaży. Z danych Agencji Rozwoju Przemysłu wynika, że w ubiegłym roku nasze rodzime górnictwo poprawiło się tylko w jednej kategorii: zatrudnieniu.

Zaczęło się obiecująco: Ministerstwo Aktywów Państwowych pod sterami Borysa Budki zapowiedziało audyt w spółkach wydobywczych, żeby w ten sposób wyjaśnić, skąd wzięła się dziura finansowa na aż 7 mld zł. Ale w kolejnych tygodniach nadzieja na nowe otwarcie w polskim górnictwie powoli umierała. Usłyszeliśmy m.in. o konieczności rychłego podpisania umowy społecznej, co ma też uporządkować kwestie kolejnej pomocy publicznej dla branży, oraz o tym, że kopalnie będą fedrowały tak długo, jak tylko węgla wystarczy. Związkowców już bardzo cieszy narracja nowego Ministerstwa Przemysłu.

Rozstrzyga się los ustawy o subwencji dla górnictwa, która zakłada przeznaczenie dla Polskiej Grupy Górniczej (PGG) pilnie 5 mld zł, bez których — jak twierdzą władze spółki — utraci płynność finansową. Tymczasem Łukasz Horbacz, prezes Polskiej Izby Gospodarczej Sprzedawców Węgla (PIGSW), uważa, że PGG swoimi praktykami zdemolowała polski rynek węgla i swoje racje przedstawił przedstawicielom rządu oraz senackiej Komisji Gospodarki Narodowej i Innowacyjności. Planowana pomoc publiczna dla branży nijak też ma się do zatrudnienia w branży, które od pewnego czasu tylko rośnie.

Krajowy Sekretariat Górnictwa i Energetyki NSZZ „Solidarność” pisze do premiera Donalda Tuska i do minister przemysłu oraz szefa resortu aktywów państwowych. Wskazuje, że trzy spółki węglowe, czyli Polska Grupa Górnicza (PGG), Tauron Wydobycie i Węglokoks Kraj mają kłopoty finansowa przez decyzję gabinetu Mateusza Morawieckiego. I teraz te problemy górnictwa zaczynają też dotyczyć hutnictwa. Tymczasem wychodzi na to, że z węgla i gazu energii w Polsce jest coraz mniej, bo wyraźnie w siłę rosną OZE.

Są pierwsze zapowiedzi ze strony Borysa Budki, nowego szefa Ministerstwa Aktywów Państwowych (MAP). W pierwszej kolejności chce rozmawiać w sprawie pieniędzy dla trzech spółek węglowych, bez których te mają przetrwać jeszcze raptem parę miesięcy. Do wyjaśnienia jest również kwestia powołania do życia Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE). Być może będzie zupełnie inny pomysł na schowanie aktywów węglowych. Wszystko ma być jasne po audycie.

Energetyka wiatrowa znów dzieli Polskę na dwa obozy. Jeden twierdzi, że z wiatraków nie ma żadnego pożytku, tylko same szkody. I przekonuje, że turbiny to zawodowy morderca ptaków. Drugi obóz zwraca uwagę, że zielona energia zawsze obniża rachunki. A co z ochroną latających zwierząt? Okazuje się, że wcale nie trzeba wyważać otwartych drzwi. Są specjalne systemy, które jednak działają wtedy, jak się ich używa. Mimo to we Francji sąd nakazał rozbiórkę siedmiu turbin wiatrowych. Czy w Polsce czeka nas to samo?

Fundacja Instrat postanowiła wziąć na celownik przemysł energetyczny i węglowy i to ile zużywa rocznie wody. I tak powstał raport „Mętne wody. Monitoring sytuacji i danych o zużyciu wody przez przemysł węglowy”. Okazuje się, że bezsprzeczny prym w tym względzie mają elektrownie węglowe. Eksperci rekomendują działania w kierunku faktycznej ochrony ekosystemów wodnych.

Polskie górnictwo jest w fatalnej sytuacji. Produkcja węgla szoruje po dnie. A przy okazji na branżę wydobywczą coraz bardziej krzywym okiem patrzą ubezpieczyciele. W Sejmie procedowana jest już nowelizacja ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego, ale jej los nie jest wcale przesądzony. A górnicy? Z Polskiej Grupy Górniczej (PGG) wnioskują o wzrost wskaźnika wynagrodzeń na 2024 r.

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda postanowieniem z dnia 6 grudnia 2023 r. powołał Artura Sobonia na członka Zarządu Narodowego Banku Polskiego - poinformowała kancelaria prezydenta. Artur Soboń pełnił funkcję wiceministra finansów w poprzednim rządzie premiera Mateusza Morawieckiego, m.in. odpowiadał za umowę społeczną z górnikami. 

Pod koniec listopada 2021 r. Tomasz Rogala, prezes Polskiej Grupy Górniczej (PGG), przekonywał, że spółka nie zbankrutuje, a jej płynność finansowa jest zapewniona. Ale kryzys energetyczny wszystko zmienił. Jeśli do marca 2024 r. PGG nie dostanie z budżetu państwa 5,5 mld zł, to upadnie. Wcześniej trzeba wydać grube kilkaset milionów złotych na nagrody barbórkowe oraz nagrody roczne, czyli tzw. czternaste pensje.

Nie tylko Polska Grupa Górnicza boryka się z nie lada kłopotami finansowymi. Całe górnictwo jest na ostrym zakręcie. Dotyczy to też innej spółki węglowej - Tauron Wydobycie S.A. Waldemar Sopata, wiceprzewodniczący Zakładowej Organizacji Koordynacyjnej (ZOK) NSZZ „Solidarność”, dokładnie wyjaśnia przyczyny tej sytuacji. I znowu wychodzi na to, że gdyby elektrownie odbierały zakontraktowany węgiel, to górnicy nikogo nie musieliby prosić o pomoc.

Agencja Rozwoju Przemysłu Oddział Katowice opublikowała „Wyniki techniczno-ekonomicznych działalności oraz inwestycje w górnictwie węgla kamiennego w Polsce w okresie styczeń-wrzesień 2023 r.” Sytuacja finansowa pozostawia bardzo wiele do życzenia. Zdaniem związkowców główną przyczyną są zmniejszone zamówienia ze strony energetyki.

Stało się: rząd, zamiast stawiać na odważną transformację energetyczną i szybki rozwód z paliwami kopalnymi, kolejny raz, dokładnie tak jak poprzednicy, zamierza pomóc finansowo będącej w coraz gorszej kondycji finansowej Polskiej Grupie Górniczej (PGG). Posłowie mają zgodzić się na zawieszenie spłat z tytułu zaległości wobec ZUS i Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR) oraz z zaliczek na poczet podatku CIT. I jeszcze potężny zastrzyk gotówki: 7 mld zł z obligacji Skarbu Państwa.

Ważniejsze od tego, czy w Katowicach rzeczywiście będzie miało siedzibę nowe Ministerstwo Przemysłu, wydaje się jak najszybsze opracowanie strategii i harmonogramu dla polskiego górnictwa. Dane są jednoznaczne. Może w październiku szarpnęło mocniej produkcją węgla ale za to patrząc rok do roku trudno mieć jakąś nadzieję. Oliwy do ognia dodają spółki wydobywcze, które już nie ukrywają, że czas zarabiania na węglu powoli się kończy.