węgiel

Odnawialne źródła energii w ostatnich latach stały się prawdziwym hitem. A w ubiegłym roku transformacja energetyczna nabrała zawrotnego tempa. Według Instytutu Fraunhofer w 2023 r., aż 23,7 proc. polskiej produkcji energii elektrycznej pochodziło ze źródeł odnawialnych. A co za tym idzie, udział węgla zanotował historyczne spadki. Wiatraki, które odnotowały kilka rekordów, wyprodukowały w tym zestawieniu ponad 13 proc. energii, a energia ze słońca 8 proc. Eksperci Euros Energy odpowiadają na pytania, czy w 2024 r. uda się zachować tę tendencję.

Premier Donald Tusk potwierdza, że naszą podstawą energetyczną ma być atom, a uzupełnieniem OZE. Na razie jednak więcej niż 75 proc. naszego miksu energetycznego należy wciąż do węgla. Dlatego emitujemy CO2 na potęgę. Ale są też inne konsekwencje - właśnie przez to Polska ponownie znalazła się na szczycie tabeli, jeżeli chodzi o cenę energii w Europie.

Jeszcze parę lat temu przed kryzysem energetycznym zdecydowanie największym wrogiem polskich górników był zawyżony import. Związkowców najbardziej drażnił węgiel sprowadzany z Rosji. Dzisiaj może wydawać się, że tematu nie ma, zwłaszcza po tym, jak wprowadziliśmy embargo. Ale najnowsze opracowanie Fundacji Instrat pokazuje coś zgoła odwrotnego.

Bogusław Ziętek, szef Sierpnia 80, przekonuje, że polskie górnictwo ma cały czas przed sobą spore szanse. Trzeba tylko wydobywać trochę mniej węgla, ale lepszego jakościowo. Związkowiec na te tematy rozmawiał z prof. Marzeną Czarnecką, nową minister przemysłu, która jeszcze w styczniu ma udać się do Brukseli w celu rozmów na temat notyfikacji umowy społecznej. Rozmowy nie będą łatwe, bo dotychczasowa polityka Komisji Europejskiej przynosi efekty i węgla w UE jest po prostu coraz mniej.

Ostatnie dni były niekończącym się wyczekiwaniem chcących kupić węgiel na zimę. W social mediach do ostatniego momentu podawano godzinę, od której sklep PGG miał znowu otworzyć swoje podwoje. Ale jak już to zrobił, to okazało się, że z dużej chmury mały deszcz. Na wysokości zadania stanął za to Węglokoks Kraj, który najwyraźniej wie, co najbardziej kusi klientów.

Krajowy Sekretariat Górnictwa i Energetyki NSZZ „Solidarność” pisze do premiera Donalda Tuska i do minister przemysłu oraz szefa resortu aktywów państwowych. Wskazuje, że trzy spółki węglowe, czyli Polska Grupa Górnicza (PGG), Tauron Wydobycie i Węglokoks Kraj mają kłopoty finansowa przez decyzję gabinetu Mateusza Morawieckiego. I teraz te problemy górnictwa zaczynają też dotyczyć hutnictwa. Tymczasem wychodzi na to, że z węgla i gazu energii w Polsce jest coraz mniej, bo wyraźnie w siłę rosną OZE.

W portach ARA, europejskim benchmarku dla węgla, ceny czarnego złota bardzo zbliżyły się do poziomów sprzed dwóch lat, kiedy kryzys energetyczny dopiero co zaczynał się rozkręcać. Ale to wcale nie znaczy, że u nas też tak jest. Bo wychodzi na to, że w Polsce rynek węglowy kieruje się zupełnie innymi zasadami.

Są pierwsze zapowiedzi ze strony Borysa Budki, nowego szefa Ministerstwa Aktywów Państwowych (MAP). W pierwszej kolejności chce rozmawiać w sprawie pieniędzy dla trzech spółek węglowych, bez których te mają przetrwać jeszcze raptem parę miesięcy. Do wyjaśnienia jest również kwestia powołania do życia Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE). Być może będzie zupełnie inny pomysł na schowanie aktywów węglowych. Wszystko ma być jasne po audycie.

Fundacja Instrat przedstawia w swoim najnowszym raporcie cztery różne scenariusze rozwoju polskiego systemu energetycznego do 2040 r. Najbardziej ambitny, ten polegający na OZE i energetyce jądrowej, oznacza szynki rozwód z paliwami kopalnymi i miliardowe oszczędności. Ale nawet w najgorszym scenariuszu opóźnionej transformacji z węglem żegnamy się już w 2030 r.

Możemy atakować wiatraki i nawet oskarżać je o zmianę rotacji Ziemi, przy okazji broniąc węgla własną piersią. Tylko że to trwającej już tak po prawdzie transformacji energetycznej w żadnej mierze nie zatrzyma. Bo od rzeczywistości nie uciekniemy, nawet jak bardzo będziemy się starać: z roku na rok wydobywamy coraz mniej węgla, rośnie za to wolumen energii, który z tego też powodu musimy importować. Recepta? Rozwój OZE.

Polskie spółki górnicze jak Tauron Wydobycie, czy PGG wraz ze startem sezonu grzewczego obniżyły swoje ceny węgla dla klienta indywidualnego. Aż tak bardzo nikomu na rękę, przynajmniej na razie, nie zamierza iść Węglokoks Kraj, który uparcie zostaje przy starych stawkach. Za to w ogłoszeniach aukcyjnych widać wyraźnie coraz większą odwagę sprzedających, którzy coraz częściej wystawiają ekogroszek w okolicach 4000 zł za tonę.

Nie tylko Polska Grupa Górnicza boryka się z nie lada kłopotami finansowymi. Całe górnictwo jest na ostrym zakręcie. Dotyczy to też innej spółki węglowej - Tauron Wydobycie S.A. Waldemar Sopata, wiceprzewodniczący Zakładowej Organizacji Koordynacyjnej (ZOK) NSZZ „Solidarność”, dokładnie wyjaśnia przyczyny tej sytuacji. I znowu wychodzi na to, że gdyby elektrownie odbierały zakontraktowany węgiel, to górnicy nikogo nie musieliby prosić o pomoc.

Spore zamieszanie wywołały ostatnie wyliczenia, z których wynika, że węgiel nadal jest najtańszym źródłem ogrzewania domu o powierzchni 150 mkw., w którym mieszkają cztery osoby. Poprosiliśmy o komentarz ekspertów energetycznych, którzy od razu zwrócili uwagę na dwie sprawy: brak specjalnych taryf dla użytkowników pomp ciepła oraz możliwe działania osłonowe, dotyczące przyszłorocznej ceny energii.

Od co najmniej paru lat o węglu mówi się źle albo bardzo źle. Ogrzewanie tym paliwem kopalnym ma być destrukcyjne dla zmian klimatu i przy okazji, w dobie ewoluujących OZE, trzepać też nieźle po kieszeni. Ale wyliczenia ekspertów z Rankomat.pl wszystko wywracają do góry nogami. Bo wychodzi im, że ogrzewając dom o powierzchni 150 mkw. najwięcej można oszczędzić na węglu. Ze sporymi wydatkami zaś muszą liczyć się użytkownicy pomp ciepła.

Ważniejsze od tego, czy w Katowicach rzeczywiście będzie miało siedzibę nowe Ministerstwo Przemysłu, wydaje się jak najszybsze opracowanie strategii i harmonogramu dla polskiego górnictwa. Dane są jednoznaczne. Może w październiku szarpnęło mocniej produkcją węgla ale za to patrząc rok do roku trudno mieć jakąś nadzieję. Oliwy do ognia dodają spółki wydobywcze, które już nie ukrywają, że czas zarabiania na węglu powoli się kończy.

Jak tylko usłyszałem, że w Siemianowicach Śląskich powstała głęboka na 40 metrów dziura, tuż przy pięciokondygnacyjnym budynku mieszkalnym, szybko pobiegłem do sklepu, żeby wybrać jak największą paczkę chipsów. Wystartował kolejny sezon jednego z moich najbardziej ulubionych seriali: czyli wielkie zdziwienie, że węglowy Śląsk jest geologicznie podziurawiony jak durszlak. Potem podszedłem do okna w moim domu, żeby wypatrywać długiej kolejki deweloperów, którzy zanim zaczną stawiać swoje budynki na każdym zielonym metrze, wydają sporą kasę na badania gruntu i tego, co pod nim. Do teraz za nimi wyglądam.

W zeszłoroczne wakacje letnie premier Mateusz Morawiecki, chcąc uspokoić nastroje po wejściu w życie embarga na rosyjski opał, obiecał szybkie zwiększenie rodzimego wydobycia. Teraz, po blisko półtora roku, widać jak bardzo szef rządu minął się wtedy z prawdą. Produkcja jest na dnie, rosną zapasy przy kopalniach, a import węgla bije rekordy. Co gorsza, zdaniem Tomasza Rogali, szefa PGG, mniejsze wydobycie krajowe nie przekłada się wcale na mniejsze zużycie węgla i większe zastosowanie OZE.

Polskie górnictwo zatacza właśnie koło i niestety powtarza się historia sprzed prawie 10 lat. W 2014 r. ówczesna Kompania Węglowa była na skraju bankructwa. Wtedy rząd Ewy Kopacz odroczył spłatę spółki należności do skarbówki i do ZUS. Potem była zmiana władzy i nowy rząd ukrócił wszystkie problemy Kompanii, powołując do życia Polską Grupę Górniczą (PGG). Teraz w przededniu powołania do życia nowego rządu pod wodzą Donalda Tuska jesteśmy w bardzo podobnej sytuacji. Trzy spółki wydobywcze potrzebują w sumie 7 mld zł.

W 2022 r. pobiliśmy importowy rekord i w sumie z zagranicy sprowadziliśmy 20,2 mln ton węgla. Tylko od stycznia do lipca br. zaimportowaliśmy już 12,5 mln ton. Dawniej takie liczby wprawiały w osłupienie górników, którzy natychmiast straszyli blokadą granic i manifami w Warszawie. Teraz o żadnym górniczym proteście nie usłyszycie. O tym, czy import węgla rzeczywiście jest kulą u nogi polskiego górnictwa rozmawiam z Sławomirem Wołyńcem, szefem V-PROJECT S.A., spółki będącej jednym z dostawców wysokojakościowego węgla kamiennego dla polskiej energetyki zawodowej – dla elektrowni, elektrociepłowni i ciepłowni.

W Polsce dyskusja o przyszłości naszego miksu energetycznego dopiero nabiera tempa. Jakie rozwiązanie będzie dla nas, naszych kieszeni i przy okazji też naszego zdrowia optymalne? Jakim kierunkiem będzie podążać transformacja energetyczna? Na te pytania starają się odpowiedzieć analitycy z Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE), którzy w swoim najnowszym raporcie „Scenariusze polskiego miksu energetycznego 2040” prezentują trzy możliwe scenariusze. Jeden jest oparty dalej na węglu, jeden na OZE, a jeden na Polityce Energetycznej Polski do 2040 (PEP2040).