jakość powietrza

Może nawet Główny Inspektor Ochrony Środowiska ma rację i w ostatnim czasie jakość polskiego powietrza uległa niewielkiej poprawie. Ale sporo jest jeszcze w tym względzie do zrobienia, o czym przypomina Komisja Europejska i wzywa Warszawę do jako najszybszego usunięcia uchybień w sprawie wykonania wyroku TSUE z 2018 r. Można też to odczuć własnymi płucami i kłopotami zdrowotnymi. Normy przekroczone o 2000 proc. i więcej znowu stają się standardem.

To już powoli staje się tradycją. Im bliżej zimy, tym zdecydowanie pogarsza się jakość powietrza w Azji Południowej. Przez to krajowe rządy z tamtego regionu muszą zamykać szkoły, przenosić w czasie wydarzenia sportowe, czy nakłaniać ludzi, żeby zostali w swoich domach. Z kolei analitycy z Centrum Badań nad Energią i Czystym Powietrzem (CREA) przekonują, że emisja gazów cieplarnianych w Chinach zacznie spadać w 2024 r., po tym jak będzie coraz mniej energii z paliw kopalnych.

Delhi kolejny raz otwiera listę szwajcarskiej grupy IQAir najbardziej zanieczyszczonych miast świata. Stężenie pyłów zawieszonych PM2,5 było ponad 50 razy większe od wartości zalecanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Przy okazji lekarze zwracają
uwagę na wpływ smogu na nasz układ nerwowy. W Polsce to też nas dotyczy, bo może nasz smog jeszcze aż tak nie dusi, jak w stolicy Indii, ale też nam daje nieźle popalić.

Z najnowszych doniesień naukowców wynika, że tylko 2 proc. Europejczyków oddycha w miarę czystym powietrzem, które nie demoluje ich zdrowia. Ale na przeważającym obszarze kontynentu bezapelacyjnie króluje smog, który co roku ma odpowiadać za setki tysięcy zgonów. Najgorsza sytuacja jest w Europie Środkowo-Wschodniej, w tym w Polsce. Normy jakości powietrza przekraczane są w tysiącach procent.

Nagrodę Earthshot ustanowili w 2020 r. razem książę William i brytyjski biolog, podróżnik i pisarz David Attenborough. Przyznawana jest co roku, od 2021 r. i tak ma być do 2030 r. Kategorie są zgodne z Celami Zrównoważonego Rozwoju ONZ: czystość powietrza, odnowa i ochrona przyrody, ożywienie oceanów, życie bez odpadów oraz działania na rzecz klimatu. Zwycięzcy otrzymują grant w wysokości 1 mln funtów na kontynuację swoich działań. Pierwszy raz w historii szansę na tę nagrodę ma organizacja z Polski. Zwycięzcę poznamy 7 listopada.

Szwajcarska firma IQAir, zajmująca się technologią jakości powietrza, kolejny raz pod lupę wzięła największe miasta na świecie. Zdecydowany prym nad resztą stawki w tym zakresie wiedzie Dżakarta, stolica Indonezji, która dusi się coraz bardziej. Polskie miasta są daleko w tyle. Jeśli jednak skupimy się tylko na miastach europejskich, to wypadamy fatalnie.

Węgiel brunatny w sprzedaży, odwieszone na kołek normy jakości dla paliw stałych, a do tego wszystkiego jeszcze zaniżone kryteria dotyczące kondycji powietrza, którym oddychamy, a i tak nie ma miesiąca, żeby normy stężeń pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10 nie były przekraczane o 1000 proc. i więcej. W takim krajobrazie będziemy zaczynać kolejny sezon grzewczy. Ale rząd jest już w trybie wyborczym i wbrew wszystkiemu zapewnia, że w Polsce jakość powietrza jest z roku na rok lepsza, choć w rzeczywistości mamy w lipcu przekroczone normy o niemal 4000 proc.

Chociaż w czasie pandemii emisje dwutlenku węgla ostro wyhamowały, to od pewnego czasu wydaje się, jakby bardzo chciały nadrobić ten stracony czas. Nic więc dziwnego, że już w 2022 r. z wynikiem 37,5 mld ton pobito dotychczasowy, niechlubny rekord. A najbliższe tygodnie mogą być dla Europy pod tym względem wyjątkowo uciążliwe. Bo dym z kanadyjskich pożarów powoli pokonuje Atlantyk i wdziera się w nasz kontynent, co już w niektórych rejonach Europy widać gołym okiem.

Trzeba bardzo mocno trzymać kciuki, żeby Ministerstwo Klimatu i Środowiska chociaż na chwilę przed kolejnym sezonem grzewczym dało nam ciut lżej oddychać i znowu nie odstąpiło od wymogów jakościowych dla węgla i innych paliw stałych. Bo inaczej smog nas podusi zanim jeszcze kryzys energetyczny znowu odbije swoje piętno. I nie ma w tym krzty przesady, statystyki na przełomie wiosny i lata niestety nie pozostawiają złudzeń. Ale rząd nie ma takiego problemu i utrzymuje, że oddycha się Polakom jednak z roku na rok coraz lepiej.

Chociaż Ministerstwo Klimatu i Środowiska w odpowiedzi na pytania o powód przełożenia w czasie wejścia w życie nowych norm dla paliw stałych, w tym dla węgla, przekonuje, że jakość powietrza w Polsce ulega stałej poprawie, to smogowa statystyka pokazuje zgoła coś odmiennego. Już na starcie minionego sezonu grzewczego, na przełomie września i października ub.r., normy potrafiły być przekroczone o 4000 proc. Czerwiec powitaliśmy z wynikiem przeszło 3000 proc.

Przygotowany przez HEAL Polska i Polski Alarm Smogowy raport analizujący sezon grzewczy 2022/2023 nie jest przyjemną lekturą. Przybyło bowiem miast, które mocno dawały się we znaki mieszkańcom zanieczyszczonym powietrzem. Najwyższe średnie dobowe stężenie pyłu zawieszonego PM10 było prawie 5-krotnie wyższe od zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Strach pomyśleć, co by się działo, gdyby zima była mroźniejsza.

Polskę skuje mróz i zasypie śnieg. Rząd już od dwóch dni apeluje, żeby nie wychodzić w tym czasie na dwór. I choć wydawałoby się, że w kryzysie energetycznym może chodzić o zimno, to jednak powód jest zupełnie inny. Otóż Polskę zaleje fala szkodliwych pyłów z kominów.

W Polsce nie dość, że normy jakości powietrza są dalekie od tych proponowanych przez Światową Organizację Zdrowia, to w dodatku teraz nikt nie będzie ich respektował. Rząd wszak dopuszcza paleniem węglem brunatnym i jakieś środowisko nie będzie w tym przeszkadzać. Tymczasem dla Brukseli obecny kryzys energetyczny to pretekst do dalszego zaostrzenia już obowiązujących norm, dzięki czemu walka o czyste powietrza ma być bardziej efektywna. Znowu podążamy z UE w zupełnie odmiennych kierunkach.

Eksperci z Fundacji Frank Bold i Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi uważają, że polskie sądy odrzucają skargi obywateli na nieskuteczne przepisy programów ochrony powietrza. Przekonują, że to problem systemowy, dotyczący całego kraju, dlatego złożą skargę na Polskę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Nowych norm jakości węgla nie ma, ale jak w końcu nadejdą, to mogą z nami nie zostać na zbyt długo. Bo rząd bardzo poważnie ma brać pod uwagę rozwiązanie, w którym zakazuje w całym kraju używać pieców węglowych. Dodatkowo mają pojawić się nowe kryteria dotyczące drewna i peletu drzewnego.

Temperatura powietrza spadła kilka kresek poniżej zera i w Polsce natychmiast rozpoczął się sezon smogowy. Znowu na mapie nie brakuje miast z przekroczonymi normami nawet o ponad 1000 proc. Dzięki „pomocy” ze strony okolicznych miejscowości we wtorek Kraków został miastem z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem na świecie.

To koniec batalii sądowej, która się ciągnie od 2015 r. Wtedy Oliwer Palarz, założyciel Rybnickiego Alarmu Smogowego, pozwał Skarb Państwa za smog i fatalną kondycję powietrza. Sąd przyznał mu rację i zasądził 30 tys. zł odszkodowania.

Główny Inspektor Ochrony Środowiska wziął pod lupę jakość powietrza w polskich uzdrowiskach. I wyszło, że aż tak źle nie jest, głównie przez w miarę ciepło zimę, co zwykle zmniejsza niską emisję. Ale nie brakuje też outsiderów, gdzie jakość powietrza ze zdrowiem ma tyle wspólnego co pięść z nosem.

Europejska Agencja Środowiskowa (EEA) przekonuje, że w Europie coraz mniej osób umiera przez zanieczyszczone powietrze. Tych zgonów byłoby jeszcze mniej, jakby państwa członkowskie na serio zaczęły traktować ustalone przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) nowe kryteria jakości powietrza.

Smog znowu daje się we znaki. Tak naprawdę na terenie całego kraju mniej lub bardziej powietrze jest zanieczyszczone. Na zielonej pod tym względem mapie Europy jesteśmy wyraźną, czerwoną kropką.