jakość powietrza

W tym roku na terenie dziesięciu województw wchodzą w życie kolejne zapisy przyjętych wcześniej uchwał antysmogowych. Dzięki temu powinniśmy się pozbyć jeszcze większej liczby węglowych kopciuchów. Tyle że prawo i jego egzekucja często się rozmijają i efekty bywają mizerne. Jak to będzie w przypadku walki ze smogiem? Zapytani przez Bizblog.pl urzędnicy zapowiadają liczne kontrole.

Lata temu trwała dyskusja, czy straż miejska w ogóle jest potrzebna, czy może lepiej w policji ustanowić odpowiednie nowe wydziały. Narzekano przy tej okazji, że strażnicy gminni ograniczają się jedynie do blokowania kół źle zaparkowanych samochodów. I nie ma z nich żadnego innego pożytku. Po wymianie maili z poznańskimi urzędnikami wiem jedno: główną, a może też jedyną pożywką Straży Miejskiej w Poznaniu (żeby nie wrzucać wszystkich do jednego garnka) jest biurokracja.

Dziura finansowa w programie Czyste Powietrze nie jest dobrym sygnałem. Ale wcale nie jest tak, że przez to węglowe kopciuchy zostaną z nami na dłużej, a smog będzie nam towarzyszył przez okrągły rok. Przecież w 2024 r. zaczynają wchodzić w życie kolejne zapisy wojewódzkich uchwał antysmogowych, które wprowadzają zakaz dla najgorszych kotłów. W niektórych regionach Polski nawet już obowiązują. Pytaniem otwartym pozostaje, kto będzie to weryfikował i na ile skutecznie.

Zdarza się, że w piecach wciąż lądują odpady, stare meble, płyty wiórowe, miał węglowy, drewno czy biomasa. Ale choć z badań ankietowych Polskiego Instytutu Ekonomicznego wynika, że śmieciami pali 4 proc. polskich gospodarstw domowych, to widać pewną poprawę. I to pomimo kryzysu energetycznego.

Od lat Polską rządzi pewna prawidłowość: im jest zimniej, tym częściej w ruch idą węglowe kopciuchy, do których bywa, że oprócz czarnego złota trafia to co akurat jest pod ręką. W efekcie, jak tylko u nas słupki rtęci spadają kilka kresek poniżej zera, to rośnie w siłę smog, a normy jakości powietrza znowu przekraczane są w tysiącach procent. Wystarczy zerknąć na mapę europejskich emisji, żeby przestać się dziwić temu jednak cyklicznemu zjawisku.

Na nic zdają się apele, żeby Nowy Rok witać znacznie ciszej niż to tradycja nakazuje, bo sztuczne ognie i sylwestrowe fajerwerki robią ogromny hałas, który męczy zwierzęta. Coś o tym mogą powiedzieć właściciele psów, które ostatniej nocy roku nabierają dziwnej niechęci do wychodzenia na spacery. Ale przecież ważniejsze są głośne rozbłyski na niebie, bez nich pewnie Nowy Rok by się nie zaczął w ogóle. Teraz wychodzi na to, że takie witanie nadchodzących 12 miesięcy powoduje poważne zanieczyszczenie powietrza.

Chińska rada stanu wypowiedziała wojnę smogowi i zamierza w kilka lat wyraźnie poprawić jakość powietrza. W tym celu opublikowany został specjalny plan. Dotyczy nie tylko mniejszego zużycia węgla, ale również szybszego rozwoju odnawianych źródeł energii, jeszcze większej promocji samochodów elektrycznych oraz zwiększenia transportu towarowego koleją i wodą.

Jeszcze zanim rząd w 2018 r. poszedł na walkę ze smogiem i uruchomił program wymiany węglowych kopciuchów, wojnę brudnemu powietrzu wypowiedzieli samorządowcy. Najpierw ci z Małopolski, którzy przyjęli pierwszą w kraju uchwałę antysmogową. Za nimi poszli koledzy ze Śląska i innych regionów. I w większości przypadków te regulacje wchodzą w życie już w przyszłym roku.

Może nawet Główny Inspektor Ochrony Środowiska ma rację i w ostatnim czasie jakość polskiego powietrza uległa niewielkiej poprawie. Ale sporo jest jeszcze w tym względzie do zrobienia, o czym przypomina Komisja Europejska i wzywa Warszawę do jako najszybszego usunięcia uchybień w sprawie wykonania wyroku TSUE z 2018 r. Można też to odczuć własnymi płucami i kłopotami zdrowotnymi. Normy przekroczone o 2000 proc. i więcej znowu stają się standardem.

To już powoli staje się tradycją. Im bliżej zimy, tym zdecydowanie pogarsza się jakość powietrza w Azji Południowej. Przez to krajowe rządy z tamtego regionu muszą zamykać szkoły, przenosić w czasie wydarzenia sportowe, czy nakłaniać ludzi, żeby zostali w swoich domach. Z kolei analitycy z Centrum Badań nad Energią i Czystym Powietrzem (CREA) przekonują, że emisja gazów cieplarnianych w Chinach zacznie spadać w 2024 r., po tym jak będzie coraz mniej energii z paliw kopalnych.

Delhi kolejny raz otwiera listę szwajcarskiej grupy IQAir najbardziej zanieczyszczonych miast świata. Stężenie pyłów zawieszonych PM2,5 było ponad 50 razy większe od wartości zalecanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Przy okazji lekarze zwracają
uwagę na wpływ smogu na nasz układ nerwowy. W Polsce to też nas dotyczy, bo może nasz smog jeszcze aż tak nie dusi, jak w stolicy Indii, ale też nam daje nieźle popalić.

Z najnowszych doniesień naukowców wynika, że tylko 2 proc. Europejczyków oddycha w miarę czystym powietrzem, które nie demoluje ich zdrowia. Ale na przeważającym obszarze kontynentu bezapelacyjnie króluje smog, który co roku ma odpowiadać za setki tysięcy zgonów. Najgorsza sytuacja jest w Europie Środkowo-Wschodniej, w tym w Polsce. Normy jakości powietrza przekraczane są w tysiącach procent.

Nagrodę Earthshot ustanowili w 2020 r. razem książę William i brytyjski biolog, podróżnik i pisarz David Attenborough. Przyznawana jest co roku, od 2021 r. i tak ma być do 2030 r. Kategorie są zgodne z Celami Zrównoważonego Rozwoju ONZ: czystość powietrza, odnowa i ochrona przyrody, ożywienie oceanów, życie bez odpadów oraz działania na rzecz klimatu. Zwycięzcy otrzymują grant w wysokości 1 mln funtów na kontynuację swoich działań. Pierwszy raz w historii szansę na tę nagrodę ma organizacja z Polski. Zwycięzcę poznamy 7 listopada.

Szwajcarska firma IQAir, zajmująca się technologią jakości powietrza, kolejny raz pod lupę wzięła największe miasta na świecie. Zdecydowany prym nad resztą stawki w tym zakresie wiedzie Dżakarta, stolica Indonezji, która dusi się coraz bardziej. Polskie miasta są daleko w tyle. Jeśli jednak skupimy się tylko na miastach europejskich, to wypadamy fatalnie.

Węgiel brunatny w sprzedaży, odwieszone na kołek normy jakości dla paliw stałych, a do tego wszystkiego jeszcze zaniżone kryteria dotyczące kondycji powietrza, którym oddychamy, a i tak nie ma miesiąca, żeby normy stężeń pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10 nie były przekraczane o 1000 proc. i więcej. W takim krajobrazie będziemy zaczynać kolejny sezon grzewczy. Ale rząd jest już w trybie wyborczym i wbrew wszystkiemu zapewnia, że w Polsce jakość powietrza jest z roku na rok lepsza, choć w rzeczywistości mamy w lipcu przekroczone normy o niemal 4000 proc.

Chociaż w czasie pandemii emisje dwutlenku węgla ostro wyhamowały, to od pewnego czasu wydaje się, jakby bardzo chciały nadrobić ten stracony czas. Nic więc dziwnego, że już w 2022 r. z wynikiem 37,5 mld ton pobito dotychczasowy, niechlubny rekord. A najbliższe tygodnie mogą być dla Europy pod tym względem wyjątkowo uciążliwe. Bo dym z kanadyjskich pożarów powoli pokonuje Atlantyk i wdziera się w nasz kontynent, co już w niektórych rejonach Europy widać gołym okiem.

Trzeba bardzo mocno trzymać kciuki, żeby Ministerstwo Klimatu i Środowiska chociaż na chwilę przed kolejnym sezonem grzewczym dało nam ciut lżej oddychać i znowu nie odstąpiło od wymogów jakościowych dla węgla i innych paliw stałych. Bo inaczej smog nas podusi zanim jeszcze kryzys energetyczny znowu odbije swoje piętno. I nie ma w tym krzty przesady, statystyki na przełomie wiosny i lata niestety nie pozostawiają złudzeń. Ale rząd nie ma takiego problemu i utrzymuje, że oddycha się Polakom jednak z roku na rok coraz lepiej.

Chociaż Ministerstwo Klimatu i Środowiska w odpowiedzi na pytania o powód przełożenia w czasie wejścia w życie nowych norm dla paliw stałych, w tym dla węgla, przekonuje, że jakość powietrza w Polsce ulega stałej poprawie, to smogowa statystyka pokazuje zgoła coś odmiennego. Już na starcie minionego sezonu grzewczego, na przełomie września i października ub.r., normy potrafiły być przekroczone o 4000 proc. Czerwiec powitaliśmy z wynikiem przeszło 3000 proc.

Przygotowany przez HEAL Polska i Polski Alarm Smogowy raport analizujący sezon grzewczy 2022/2023 nie jest przyjemną lekturą. Przybyło bowiem miast, które mocno dawały się we znaki mieszkańcom zanieczyszczonym powietrzem. Najwyższe średnie dobowe stężenie pyłu zawieszonego PM10 było prawie 5-krotnie wyższe od zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Strach pomyśleć, co by się działo, gdyby zima była mroźniejsza.

Polskę skuje mróz i zasypie śnieg. Rząd już od dwóch dni apeluje, żeby nie wychodzić w tym czasie na dwór. I choć wydawałoby się, że w kryzysie energetycznym może chodzić o zimno, to jednak powód jest zupełnie inny. Otóż Polskę zaleje fala szkodliwych pyłów z kominów.