jakość powietrza

Przygotowany przez Polski Alarm Smogowy (PAS) ranking dotyczy aktywności gmin w programie Czyste Powietrze od początku jego uruchomienia czyli września 2018 r. do końca 2023 r. Zdecydowanie na tle innych wyróżnia się woj. śląskie, które w tym zestawieniu, w pierwszej dziesiątce ma aż sześć swoich reprezentantów.

Wiemy, że smog demoluje nasze płuca, serca i nie tylko. Naukowcy cząstki brudnego powietrza znaleźli nawet w łożysku, które w ten sposób dostają się do płodu. Ostatnie zaś doniesienia sugerują, że zanieczyszczenie powietrza fatalnie wpływa również na płodność mężczyzn. W odpowiedzi nie było i nie ma specjalnie jakiegoś antysmogowego poruszenia. Informacja o tym, że jakość powietrza wpływa katastrofalnie na liczebność owadów, też pewnie nikogo specjalnie nie ruszy.

Program Czyste Powietrze najgorsze ma już chyba za sobą. Nie ma już śladu po dziurze na kilkaset milionów złotych, jaką zostawił poprzedni rząd. A liczba składanych wniosków tygodniowo jest największa od startu we wrześniu 2018 r. i bije kolejne rekordy. To dobrze wróży, zwłaszcza, że smog nam wcale nie odpuścił, o czym ostatnio przekonywali działacze Dolnośląskiego Alarmu Smogowego i Ruchu Rodzice dla Klimatu.

Już w pierwszą niedzielę kwietnia organizowane są wybory samorządowe. Dla Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi to doskonała okazja aby zdefiniować klarowne cele i rozwiązania, które sprawią, że polskie samorządy będą niskoemisyjne, przygotowane na nieuchronne skutki zmiany klimatu, takie jak susze czy nawałnice, oraz zapewnią mieszkańcom zdrowe powietrze. Przygotowane rekomendacje podporządkowano czterem żywiołom: ogniowi, wodzie, powietrzu i ziemi.

Naprawdę dawno nie odczułem aż tak dużej ulgi. Już myślałem, że tak brudnym powietrzem, jak w Polsce nie oddycha prawie nikt na świecie. Może gdzieś tam w zakopconej Azji. Tymczasem okazuje się, że nie tylko Polska ma głęboko w poważaniu normy jakości powietrza wprowadzone przez Światową Organizację Zdrowia. Tak też robią prawie wszyscy, z naprawdę niewielkimi wyjątkami. Tym samym walka ze smogiem zaczęła przypominać mi tę z paliwami kopalnymi, gdzie od lat obowiązuje ta sama zasada: grunt to dobrze udawać.

Najpierw pompy ciepła dostały niezłe bęcki, a teraz obrywa fotowoltaika. W efekcie gwałtownie maleje liczba tego typu instalacji OZE, za co w głównej mierze odpowiedzialność spoczywa na barkach politycznej bierności. Najbardziej lubi to smog, który uznał nasz kraj za idealne miejsce do życia na stałe. Normy jakości powietrza znowu przekraczane są o blisko 4000 proc.

Od lat Polska stoi nad demograficzną przepaścią. Utarło się, że to wina głównie polityków, którzy z polityki prokreacyjnej i rodzinnej robią często wyborczy plebiscyt. Pożytku z tego tyle, co kot napłakał, ale zawsze można błysnąć w świetle fleszy i jupiterów. Co gorsza programy, które mają to zmienić, jak Rodzina 500+ też wycelowane są w pierwszej kolejności w sondażowy efekt. Tymczasem okazuje się, że rękę do tego mógł też przyłożyć smog. Naukowcy wszak donoszą, że brudne powietrze obniża płodność. Dlatego w tym kontekście informacja rządu o pieniądzach na Czyste Powietrze cieszą podwójnie.

Już teraz pogodowi analizy twierdzą, że luty w Europie Środkowo-Wschodniej będzie cieplejszy od najgorętszego marca w historii, ze średnią temperaturą zbliżony do kwietnia. W kilku polskich miastach słupki rtęci poskoczyły do prawie 20 st. C. Ale już teraz możemy porzucić nadzieję na to, że dzięki tak słonecznej i ciepłej aurze, czujniki smogowe wezmą chociaż na chwilę wolne. Niestety, nic takiego nie ma miejsca.

Od lat eksperci powtarzają, że smog w Polsce dusi bardziej, niż nam się wydaje. Bo też nasze normy jakości powietrza odbiegają od tych proponowanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Ale w Unii Europejskiej właśnie doszli do porozumienia, żeby to raz na zawsze zmienić. Dostosowanie do nowych kryteriów ma zakończyć się w tej dekadzie. W szczególnych przypadkach kraje członkowskie dostaną czas do 2040 r.

Mija kolejny tydzień, w którym były spore problemy z wypłatą przyznanych dofinansowań w ramach programu Czyste Powietrze. Co tydzień grono ludzi, którzy czekają na swoje pieniądze, puchnie o kilka tysięcy. Rząd na razie rozkłada bezradnie ręce i mówi, że robi co może, żeby zasypać po poprzednikach dziurę finansową.

Jaka jest szansa na to, że polska transformacja energetyczna koniec końców ruszy z miejsca? Co dalej z Politykę Energetyczną Polski do 2040 r. (PEP2040) i z Krajowym planem na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030 (KPEiK)? Czy umowę społeczną z górnikami w pierwotnej wersji przepchniemy przez brukselskie salony? I czy wreszcie mamy szansę na rzetelną i przede wszystkim efektywną walkę ze smogiem w naszym kraju? To tylko część pytań, jakie zadałem Ilonie Jędrasik, nowej szefowej Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi.

Ważą się losy nowych unijnych przepisów dotyczących jakości powietrza, które w końcu mają szansę być zgodne z najnowszymi wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). W nowej kampanii społecznej Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi aktywiści apelują w tej sprawie do rządu Donalda Tuska. Bo dalsze opóźnienia będą kosztować życie dziesiątek tysięcy Polaków.

W tym roku na terenie dziesięciu województw wchodzą w życie kolejne zapisy przyjętych wcześniej uchwał antysmogowych. Dzięki temu powinniśmy się pozbyć jeszcze większej liczby węglowych kopciuchów. Tyle że prawo i jego egzekucja często się rozmijają i efekty bywają mizerne. Jak to będzie w przypadku walki ze smogiem? Zapytani przez Bizblog.pl urzędnicy zapowiadają liczne kontrole.

Lata temu trwała dyskusja, czy straż miejska w ogóle jest potrzebna, czy może lepiej w policji ustanowić odpowiednie nowe wydziały. Narzekano przy tej okazji, że strażnicy gminni ograniczają się jedynie do blokowania kół źle zaparkowanych samochodów. I nie ma z nich żadnego innego pożytku. Po wymianie maili z poznańskimi urzędnikami wiem jedno: główną, a może też jedyną pożywką Straży Miejskiej w Poznaniu (żeby nie wrzucać wszystkich do jednego garnka) jest biurokracja.

Dziura finansowa w programie Czyste Powietrze nie jest dobrym sygnałem. Ale wcale nie jest tak, że przez to węglowe kopciuchy zostaną z nami na dłużej, a smog będzie nam towarzyszył przez okrągły rok. Przecież w 2024 r. zaczynają wchodzić w życie kolejne zapisy wojewódzkich uchwał antysmogowych, które wprowadzają zakaz dla najgorszych kotłów. W niektórych regionach Polski nawet już obowiązują. Pytaniem otwartym pozostaje, kto będzie to weryfikował i na ile skutecznie.

Zdarza się, że w piecach wciąż lądują odpady, stare meble, płyty wiórowe, miał węglowy, drewno czy biomasa. Ale choć z badań ankietowych Polskiego Instytutu Ekonomicznego wynika, że śmieciami pali 4 proc. polskich gospodarstw domowych, to widać pewną poprawę. I to pomimo kryzysu energetycznego.

Od lat Polską rządzi pewna prawidłowość: im jest zimniej, tym częściej w ruch idą węglowe kopciuchy, do których bywa, że oprócz czarnego złota trafia to co akurat jest pod ręką. W efekcie, jak tylko u nas słupki rtęci spadają kilka kresek poniżej zera, to rośnie w siłę smog, a normy jakości powietrza znowu przekraczane są w tysiącach procent. Wystarczy zerknąć na mapę europejskich emisji, żeby przestać się dziwić temu jednak cyklicznemu zjawisku.

Na nic zdają się apele, żeby Nowy Rok witać znacznie ciszej niż to tradycja nakazuje, bo sztuczne ognie i sylwestrowe fajerwerki robią ogromny hałas, który męczy zwierzęta. Coś o tym mogą powiedzieć właściciele psów, które ostatniej nocy roku nabierają dziwnej niechęci do wychodzenia na spacery. Ale przecież ważniejsze są głośne rozbłyski na niebie, bez nich pewnie Nowy Rok by się nie zaczął w ogóle. Teraz wychodzi na to, że takie witanie nadchodzących 12 miesięcy powoduje poważne zanieczyszczenie powietrza.

Chińska rada stanu wypowiedziała wojnę smogowi i zamierza w kilka lat wyraźnie poprawić jakość powietrza. W tym celu opublikowany został specjalny plan. Dotyczy nie tylko mniejszego zużycia węgla, ale również szybszego rozwoju odnawianych źródeł energii, jeszcze większej promocji samochodów elektrycznych oraz zwiększenia transportu towarowego koleją i wodą.

Jeszcze zanim rząd w 2018 r. poszedł na walkę ze smogiem i uruchomił program wymiany węglowych kopciuchów, wojnę brudnemu powietrzu wypowiedzieli samorządowcy. Najpierw ci z Małopolski, którzy przyjęli pierwszą w kraju uchwałę antysmogową. Za nimi poszli koledzy ze Śląska i innych regionów. I w większości przypadków te regulacje wchodzą w życie już w przyszłym roku.