jakość powietrza

Wygląda na to, że program Czyste Powietrze najgorsze ma za sobą. Aktywiści sugerują co prawda, że za chwilę znowu mogą pojawić się problemy z pieniędzmi, ale zarówno Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ), jak i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, zapewniają, że wszystko jest w porządku i o wypłatę przyznanych dofinansowań nie trzeba się martwić. To dobrze, ponieważ jak na dłoni widać, że obecna edycja będzie cieszyć się taką samą popularnością jak poprzednie – jeśli nie lepszą.

Resort klimatu i środowiska pod ciągłym naciskiem Ministerstwa Przemysłu dalej wykonuje serię uników względem nowych norm jakości paliw stałych, w tym węgla. Takie plany rozsierdziły górników, którzy uparcie twierdzą, że taka zmiana będzie potężnym ciosem w całą branżę, po którym nie wiadomo, czy się jeszcze podniesie. Aktywiści klimatyczni twierdzą, że to bzdura na resorach i innej drogi do czystszego powietrza nad Polską nie ma. A smog? Na początku wakacji ma się u nas bardzo dobrze: normy przekroczone są nawet o ponad 7000 proc.

Mijają kolejne tygodnie, a rząd nie potrafi dojść do porozumienia, co zrobić z nowymi normami jakości paliw stałych, w tym węgla. Ministerstwo Przemysłu występuje w roli adwokata górników i przekonuje, że przez te regulacje trzeba będzie zamykać szybciej niektóre kopalnie, a sam węgiel będzie jeszcze droższy. Argumenty o demolującym zdrowiu i życiu Polaków smogu są cały czas bagatelizowane. Kilkadziesiąt tysięcy przedwczesnych zgonów rocznie, kto by się tym przejmował?

W ostatnim czasie można było odnieść wrażenie, że podjudzany przez Brukselę rząd Tuska namawia samorządowców na utworzenie u siebie stref czystego transportu (SCT), czym uderza z armaty w wolność Polaków. Bo zakaz dla najstarszych i najbardziej trujących powietrze samochodów w centrach miast, to dla niektórych druga targowica. Tymczasem teraz, na podstawie przeprowadzonego badania opinii publicznej, wychodzi na to, że ci przeciwnicy SCT wcale nie są w naszym kraju żadną większością, tylko bywają nieco bardziej głośni.

Z najnowszego badania „Strefy Czystego Transportu. Czy chcemy oddychać świeżym powietrzem w miastach?” wynika, że nasza wiedza o smogu, przyczynach jego powstawania i wpływu na nasze zdrowie, cały czas pozostawia wiele do życzenia. Co gorsza: tylko połowa respondentów popiera zakazy palenia węglem w domowych piecach. Dlatego pomysł, żeby o takich strefach w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców decydowały wyniki badań - wydaje się być dobrym kierunkiem.

Pamiętacie jak blisko trzy lata temu Sąd Okręgowy w Warszawie, w odpowiedzi na pozew zbiorowy w kampanii #pozywamzasmog, przyznał, że zanieczyszczenia powietrza jest zjawiskiem realnym i niebezpiecznym, a nasze państwo dopuszcza się zaniedbań, w wyniku których naruszane są prawa obywateli? Pewnie wyleciało wam to z głów, bo to postanowienie sądu nie pociągnęło za sobą praktycznie żadnych konsekwencji. Ale po tym, jak Parlament Europejski zgodził się na aktualizację dyrektywy dotyczącej jakości powietrza (AAQD), wszystko może się zmienić. Pozywający za duszący smog za chwilę mogą zablokować polskie sądy.

Wydłuża się kolejka instytucji, których martwi los programu Czyste Powietrze. Porozumienie Branżowe Na Rzecz Efektywności Energetycznej (POBE), podobnie jak wcześniej działacze antysmogowi, twierdzi, że funduszy unijnych, które na nowo udrożniły wypłatę przyznanych dofinansowań na wymianę kopciucha nie starczy na długo. POBE apeluje do rządu w sprawie możliwości współpracy z branżą budowlaną.

To, że jesteśmy smogową latarnią UE, wiemy nie od dziś. Normy jakości powietrza przekraczane w tysiącach procent - to już od paru lat norma. Na szczęście są też pozytywne przykłady, pojedyncze ale są. Tak jak chociażby podwarszawski Piastów, gdzie wymyślili sobie, że będą przestrzegać kryteriów wyznaczonych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Teraz w zieloną rewolucję celuje Rybnik, który chce zostać Zieloną Stolicą Europy.

Przygotowany przez Polski Alarm Smogowy (PAS) ranking dotyczy aktywności gmin w programie Czyste Powietrze od początku jego uruchomienia czyli września 2018 r. do końca 2023 r. Zdecydowanie na tle innych wyróżnia się woj. śląskie, które w tym zestawieniu, w pierwszej dziesiątce ma aż sześć swoich reprezentantów.

Wiemy, że smog demoluje nasze płuca, serca i nie tylko. Naukowcy cząstki brudnego powietrza znaleźli nawet w łożysku, które w ten sposób dostają się do płodu. Ostatnie zaś doniesienia sugerują, że zanieczyszczenie powietrza fatalnie wpływa również na płodność mężczyzn. W odpowiedzi nie było i nie ma specjalnie jakiegoś antysmogowego poruszenia. Informacja o tym, że jakość powietrza wpływa katastrofalnie na liczebność owadów, też pewnie nikogo specjalnie nie ruszy.

Program Czyste Powietrze najgorsze ma już chyba za sobą. Nie ma już śladu po dziurze na kilkaset milionów złotych, jaką zostawił poprzedni rząd. A liczba składanych wniosków tygodniowo jest największa od startu we wrześniu 2018 r. i bije kolejne rekordy. To dobrze wróży, zwłaszcza, że smog nam wcale nie odpuścił, o czym ostatnio przekonywali działacze Dolnośląskiego Alarmu Smogowego i Ruchu Rodzice dla Klimatu.

Już w pierwszą niedzielę kwietnia organizowane są wybory samorządowe. Dla Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi to doskonała okazja aby zdefiniować klarowne cele i rozwiązania, które sprawią, że polskie samorządy będą niskoemisyjne, przygotowane na nieuchronne skutki zmiany klimatu, takie jak susze czy nawałnice, oraz zapewnią mieszkańcom zdrowe powietrze. Przygotowane rekomendacje podporządkowano czterem żywiołom: ogniowi, wodzie, powietrzu i ziemi.

Naprawdę dawno nie odczułem aż tak dużej ulgi. Już myślałem, że tak brudnym powietrzem, jak w Polsce nie oddycha prawie nikt na świecie. Może gdzieś tam w zakopconej Azji. Tymczasem okazuje się, że nie tylko Polska ma głęboko w poważaniu normy jakości powietrza wprowadzone przez Światową Organizację Zdrowia. Tak też robią prawie wszyscy, z naprawdę niewielkimi wyjątkami. Tym samym walka ze smogiem zaczęła przypominać mi tę z paliwami kopalnymi, gdzie od lat obowiązuje ta sama zasada: grunt to dobrze udawać.

Najpierw pompy ciepła dostały niezłe bęcki, a teraz obrywa fotowoltaika. W efekcie gwałtownie maleje liczba tego typu instalacji OZE, za co w głównej mierze odpowiedzialność spoczywa na barkach politycznej bierności. Najbardziej lubi to smog, który uznał nasz kraj za idealne miejsce do życia na stałe. Normy jakości powietrza znowu przekraczane są o blisko 4000 proc.

Od lat Polska stoi nad demograficzną przepaścią. Utarło się, że to wina głównie polityków, którzy z polityki prokreacyjnej i rodzinnej robią często wyborczy plebiscyt. Pożytku z tego tyle, co kot napłakał, ale zawsze można błysnąć w świetle fleszy i jupiterów. Co gorsza programy, które mają to zmienić, jak Rodzina 500+ też wycelowane są w pierwszej kolejności w sondażowy efekt. Tymczasem okazuje się, że rękę do tego mógł też przyłożyć smog. Naukowcy wszak donoszą, że brudne powietrze obniża płodność. Dlatego w tym kontekście informacja rządu o pieniądzach na Czyste Powietrze cieszą podwójnie.

Już teraz pogodowi analizy twierdzą, że luty w Europie Środkowo-Wschodniej będzie cieplejszy od najgorętszego marca w historii, ze średnią temperaturą zbliżony do kwietnia. W kilku polskich miastach słupki rtęci poskoczyły do prawie 20 st. C. Ale już teraz możemy porzucić nadzieję na to, że dzięki tak słonecznej i ciepłej aurze, czujniki smogowe wezmą chociaż na chwilę wolne. Niestety, nic takiego nie ma miejsca.

Od lat eksperci powtarzają, że smog w Polsce dusi bardziej, niż nam się wydaje. Bo też nasze normy jakości powietrza odbiegają od tych proponowanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Ale w Unii Europejskiej właśnie doszli do porozumienia, żeby to raz na zawsze zmienić. Dostosowanie do nowych kryteriów ma zakończyć się w tej dekadzie. W szczególnych przypadkach kraje członkowskie dostaną czas do 2040 r.

Mija kolejny tydzień, w którym były spore problemy z wypłatą przyznanych dofinansowań w ramach programu Czyste Powietrze. Co tydzień grono ludzi, którzy czekają na swoje pieniądze, puchnie o kilka tysięcy. Rząd na razie rozkłada bezradnie ręce i mówi, że robi co może, żeby zasypać po poprzednikach dziurę finansową.

Jaka jest szansa na to, że polska transformacja energetyczna koniec końców ruszy z miejsca? Co dalej z Politykę Energetyczną Polski do 2040 r. (PEP2040) i z Krajowym planem na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030 (KPEiK)? Czy umowę społeczną z górnikami w pierwotnej wersji przepchniemy przez brukselskie salony? I czy wreszcie mamy szansę na rzetelną i przede wszystkim efektywną walkę ze smogiem w naszym kraju? To tylko część pytań, jakie zadałem Ilonie Jędrasik, nowej szefowej Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi.

Ważą się losy nowych unijnych przepisów dotyczących jakości powietrza, które w końcu mają szansę być zgodne z najnowszymi wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). W nowej kampanii społecznej Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi aktywiści apelują w tej sprawie do rządu Donalda Tuska. Bo dalsze opóźnienia będą kosztować życie dziesiątek tysięcy Polaków.