energetyka jądrowa

Od co najmniej dwóch lat mamy uniezależniać się energetycznie od Rosji, jak tylko się da. Oficjalnie. Bo już poza protokołem wiadomo, że w Europie jest coraz więcej rosyjskiego LNG, a teraz wiadomo również, że Federacja Rosyjska jest drugim największym dostawcą uranu dla europejskich elektrowni jądrowych. Może przydatne okażą się odkryte niedawno złoża w Polsce?

Czy rząd Donalda Tuska po długo wyczekiwanej aktualizacji „Programu polskiej energetyki jądrowej” spisze elektrownię jądrową w konińskim Pątnowie na straty? Coraz więcej wskazuje na taki właśnie scenariusz. Tymczasem w tym tygodniu do Korei Południowej udaje się delegacja poselsko-samorządowa z Wielkopolski.

Pierwsza polska elektrownia jądrowa będzie kosztowała 60 mld zł, ale tylko część z tej kwoty będzie pochodzić z budżetu państwa. Pozostałe środki zostaną pozyskane z emisji obligacji skarbowych, a także od zagranicznych, głównie amerykańskich agencji kredytów eksportowych. Takie założenia znalazły się w projekcie nowelizacji ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie obiektów energetyki jądrowej, która została ogłoszona na rządowych stronach.

Do tej pory coraz większego tempa nabierał plan budowy elektrowni jądrowej w Choczewie, w którą mają zaangażować się Amerykanie. O drugiej tego typu mocowani mówiło się mało albo wcale. Najwięcej znaków zapytania dotyczyło jej potencjalnej lokalizacji. Ale teraz już wszystko jasne: rząd odmraża poszukiwania terenów pod tę inwestycję. Konkretny wybór ma paść w przyszłym roku.

Od początku przedstawienia naszych atomowych planów, które wskazywały na start budowy elektrowni jądrowej na Pomorzu w 2026 r., eksperci byli przekonani, że dochowanie tego terminu raczej graniczy z cudem i lepiej przyswajać się z myślą, że cała inwestycja będzie opóźniona. Mówi się o co najmniej dwóch latach. Tymczasem umowa z Komisją Europejską w sprawie modelu finansowania ma być gotowa w przyszłym roku.

Wiadomo jedynie kto, co i mniej więcej gdzie. Industria, uran, świętokrzyskie. Uran w kontekście budowy pierwszej w Polsce elektrowni atomowej to zasób o znaczeniu strategicznym. Trudno się dziwić, że znalezisko owiane jest aurą tajemniczości. Nie dość na tym, mówi się, że trwają akurat pogłębione badania i niewykluczone, że niebawem do uranu mogą dołączyć inne cenne pierwiastki.

Raport Capgemini „World Energy Markets Observatory” wskazuje na najważniejsze wyzwania światowej energetyki, która zdaniem analityków skazana jest na dekarbonizację. Analitycy ostrzegają jednak, że rychły rozwód z węglem nie będzie możliwy bez potrojenia w stosownie krótkim czasie mocy atomowych. Przy okazji musimy też zdecydowanie zwiększyć nakłady na OZE.

Do tej pory można było przypuszczać, że naszą transformację energetyczną najpewniej opóźnią górnicy, którzy najchętniej fedrowaliby węgiel jeszcze z ćwierć wieku. Ale teraz coraz bardziej prawdopodobne jest brzemienne w skutkach opóźnienie atomowe. I nie chodzi tylko o harmonogram budowy pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej nad morzem. Ciemne chmury nie chcą opuścić też małych reaktorów SMR. Wyjaśnienie zamieszania wokół nich może opóźnić aktualizację Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040) i Krajowego Plany na rzecz Energi i Klimatu na lata 2021–2030 (KPEiK).

Bawią mnie spory o to, gdzie w Polsce ma powstać pierwsza elektrownia jądrowa. Jak zwykle jest w tym też dużo polityki więc jesteśmy świadkami wzajemnego obrzucania się błotem. Tymczasem przecież ma to znaczenie drugorzędne, o ile w ogóle jakieś ma. Zdecydowanie istotniejsze jest to, kiedy ta budowa będzie mogła ruszyć z miejsca. Eksperci są zgodni: termin 2026 r. z pierwotnej Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. jest nie do dotrzymania. Trzeba więc mocno trzymać kciuki, żeby u nas nie skończyło się tak, jak w Wielkiej Brytanii, gdzie francuskie EDF kolejny raz opóźnia atomową inwestycję i zwiększa przy okazji jej kosztorys.

Już kiedy Polityka Energetyczna Polski do 2040 r. ujrzała światło dzienne, to nie brakowało ekspertów, którzy wskazywali, że 2026 r. jak początek budowy pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej można wsadzić między bajki. Teraz to już pewne. Okazuje się, że być może zmieni się lokalizacja. Na ostatniej prostej do wyścigu o polski atom mogą dołączyć jeszcze Francuzi.

Chociaż nie do końca wiadomo, jak nowa władza wyobraża sobie transformację energetyczną, to jedno jest raczej pewne: swoją dekarbonizację dalej będziemy opierać m.in. na elektrowni jądrowej. To zaś spowoduje wyraźny wzrost odpadów promieniotwórczych: nisko- i średnioaktywnych. Możliwości składowiska w obecnym składowisku w Różanie już teraz się wyczerpują. Dlatego rząd szuka nowej lokalizacji na tego typu odpady.

W najnowszym raporcie Światowe Stowarzyszenie Nuklearne (WNA) wykazuje, że w ciągu ostatnich 50 lat energetyka jądrowa zapobiegła emisji ponad 70 gigaton CO2. To prawie tyle, ile cały świat emituje przez dwa lata. Atom ma być kluczowym elementem przyszłego, globalnego portfela energetycznego, dzięki czemu być uda się wyhamować globalne ocieplenie do poziomu 1,5 st. C. Ale aby tak się stało, to tej energii z atomu musi być znacznie więcej niż teraz.

Chociaż podczas organizowanego w Katowicach Szczytu Klimatycznego COP24 prezydent Andrzej Duda oznajmił międzynarodowej publice, że Polsce węgla starczy jeszcze na 200 lat, to raczej trudno liczyć na jakieś większe z tego tytułu profity finansowego. Norwegią sprzedającą na lewo i prawo gaz i ropę raczej się nie staniemy. Jak już wiadomo gaz łupkowy też z Polski potęgi energetycznej już nie zrobi. Ale już jest nowy pomysł związany z energetyką. Teraz świat mamy uwieść produkcją reaktorów PWR.

Katastrofa elektrowni jądrowej Fukushima z 2011 r. na nowo wzbudziła strach przed reaktorami atomowymi. Niemcy zapowiedziały wtedy zamknięcie wszystkich elektrowni jądrowych, czego właśnie jesteśmy świadkami. I nagle pojawiła się technologia rektorów modułowych SMR. Podobno są tańsze, łatwej je się też buduje. I taka opowieść zauroczyła wiele rządów, w tym ten w Warszawie. Czy słusznie?

Po jednej stronie wielka radość bijąca od osób manifestujących pod hasłem „Energia jądrowa? Nie, dziękuję”. Wokół nich beczki symbolizujące odpady promieniotwórcze – nieodłączny atrybut wielu podobnych protestów. Po drugiej – zatroskane twarze uczestników pikiety z transparentami: „Energia atomowa? Tak, proszę” i „Energia jądrowa jest zielona”. W taki sposób w sobotę 15 kwietnia 2023 r. wyglądały okolice Bramy Brandenburskiej w Berlinie. Tego dnia, po ponad sześciu dekadach, zakończyła się produkcja energii elektrycznej w niemieckich elektrowniach jądrowych. Wyłączono trzy ostatnie obiekty: Emsland (Dolna Saksonia), Isar II (Bawaria) i Neckarwestheim II (Badenia-Wirtembergia). Autor: Mariusz Tomczak

Chociaż ekspertów, którzy wierzą, że budowa pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej ruszy zgodnie w pierwotnym planem, czyli w 2026 r. jest, jak kot napłakał, to rząd konsekwentnie przygotowuje się do tej historycznej inwestycji. W tym celu przyjął właśnie uchwałę w sprawie ustanowienia programu wspierania inwestycji infrastrukturalnych w woj. pomorskim na lata 2023–2029. Plan jest, choć wciąż nie wiadomo, w którym dokładnie miejscu miałby zostać zrealizowany.

Jesteśmy w połowie okresu, w którym Ministerstwo Klimatu i Środowiska rozpatrzy wniosek spółki Polskie Elektrownie Jądrowe w sprawie budowy pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce. To otworzy drzwi m.in. do ustalenia konkretnej lokalizacji inwestycji i zdobycia pozwolenia na budowę. Szefowa resortu mówi, że MKiŚ odpowie na ten wniosek najpóźniej do połowy lipca. Tymczasem z najnowszego badania IBRiS wynika, że Polscy ufają energetyce jądrowej, tej opartej na małych reaktorach modułowych SMR też.

Gazprom straszy UE, że tym razem nie uda jej się uzupełnić zapasów gazu na czas i ta zima będzie znacznie trudniejsza od tej poprzedniej. Bruksela na te zaczepki nie reaguje, tylko wypełnia swoje magazyny i ogłasza właśnie pierwszy przetarg na wspólne unijne zakupy gazu. Ale te gazowe przeciąganie liny nie wszystkim pasuje. Na przykład Włosi chcą większych gwarancji energetycznych i wracają z tego względu do energetyki jądrowej.

Westinghouse twierdzi, że to prawdziwy game-changer, który zmieni rynek jądrowy nie do poznania. Amerykanie przekonują, że takiego reaktora modułowego SMR przed nimi jeszcze nikt nie zbudował. Trzeba tylko uzyskać zgodę na licencję, a także pozwolenie na lokalizację. Sama budowa pierwszego AP300 potrwać ma zaś jakieś trzy lata. Z produkcją energii mógłby więc wystartować najwcześniej w 2033 r. W Polsce reaktory SMR mają powstać wcześniej, ale mają być za to droższe.

Może i Niemcy już pożegnali na dobre swoje elektrownie jądrowe, ale to wcale nie znaczy, że to obowiązujący w Europie trend. Na przykład Holandia swoje odchodzenia od węgla planuje zorganizować w podobny sposób co Polska. Też ma jej w tym pomóc energetyka jądrowa. Z tą różnicą, że Holendrzy na stole mają już bardzo konkretny plan i też pieniądze jakie pochłonie. A Polska? W rządzie cały czas nie potrafią dojść do porozumienia w sprawie zaktualizowanej przez resort klimatu i środowiska Polityki Energetycznej Polski do 2040 r.