Czyste Powietrze

Pan Grzegorz z Rudy Śląskiej miał jeszcze to szczęście i zdążył z wnioskiem na dotację w ramach programu Czyste Powietrze i tak, jak większość beneficjentów do tej pory, zdecydował się na kocioł gazowy. Ale martwi się o to, co będzie dalej, jak w życie wejdzie dyrektywa budynkowa EPBD (Energy Performance of Buildings Directive), która zakazuje dofinansowania pieców na paliwa kopalne. Co na to Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)? Chcą takich ludzi jak pan Grzegorz jakoś zabezpieczyć, ale sami nie wiedzą jeszcze jak.

Mam niesmak po ostatniej konferencji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), na której ogłoszono to, o czym mówiło się w kuluarach od tygodni, czyli o zawieszeniu programu Czyste Powietrze. Nie tylko dlatego, że nie lubię być robiony w konia. Rozumiem, że urzędnicy państwowi niekiedy muszą minąć się z prawdą albo coś przemilczeć. Ale niech się do tego jakoś przygotują, na litość boską…

Po miesiącach wzrostów kotły na biomasę w programie Czyste Powietrze zaliczyły we wrześniu lekką zadyszkę. Ale to nie wpływa zbytnio na cenę pelletu, która od tygodni wydaje się być na stabilnym poziomie. Ile kosztuje tona tego opału? Czy wzrośnie kolejnych tygodniach zimowych wraz ze spadkiem temperatur? Oto co twierdzą eksperci.

Sprawdził się najczarniejszy scenariusz dla chętnych na dopłatę do wymiany węglowych kopciuchów w ramach programu Czyste Powietrze. Tak, jak informowaliśmy wcześniej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) podjął decyzję o wstrzymaniu naboru wniosków do wiosny przyszłego roku. Podjęte zmiany mają chronić beneficjentów i pieniądze publiczne.

Rząd namieszał z programem Czyste Powietrze, który dopłaca do wymiany węglowego kopciucha. Wiadomo, że będą zmiany i system dopłat ma być cały czas kontynuowany. Z tego, co zdradzają przedstawiciele Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), wynika, że to głównie beneficjentów trzeba wziąć na krótką smycz.

Na jaki typ ogrzewania najczęściej decydują się Polacy? Za chwilę powinna pojawić się oficjalna statystyka programu Czyste Powietrze za tegoroczny wrzesień. Z opublikowanej na ten moment grafiki wynika, że tym razem największym wygranym nie są wcale pompy ciepła ani kotły na biomasę. Bo pierwszy raz od lutego 2024 r. zyskały kotły gazowe kondensacyjne. Niestety, cena błękitnego paliwa na holenderskiej giełdzie ostatnio tylko pnie się w górę.

Mamy kolejną aferę z pompami ciepła w roli głównej. Najpierw dziurawe przepisy wykorzystywali oszuści, co widać było następnie w rachunkach grozy. Potem było zamieszanie z certyfikatami i znakami jakości, a teraz przeciwko tym urządzeniom grzewczym w opinii Stowarzyszenia Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) wyruszyły niektóre media.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) wyjątkowo uważnie przygląda się beneficjentom programu Czyste Powietrze. Fundusz sprawdza, czy pieniądze które Polacy otrzymali, zostały wydane zgodnie z przeznaczeniem. Do końca roku mają być przeprowadzone inspekcje 5 proc. inwestycji, zrealizowanych na podstawie wniosków złożonych od 22 kwietnia.

W kuluarach mówiło się od tym od tygodni, w social mediach zresztą też. Chociaż od miesięcy rząd przekonywał, że z programem Czyste Powietrze i jego finansowanie nic złego się nie dzieje, prawda okazuje się całkiem inna. Teraz wychodzi na to, że program ma być zawieszony. Nieoficjalnie mówi się, że na nawet na sześć miesięcy. Zapytaliśmy o szczegóły Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), który twierdzi, że finalizuje prace nad gruntowną reformą programu.

Liczba składanych tygodniowo wniosków w ramach programu Czyste Powietrze znowu przebiła poziom 5000 i bardzo możliwe, że 2024 r. okaże się pod tym względem rekordowy. Ale to może nieco zniekształcać rzeczywistość i sugerować, że rządowi walka ze smogiem idzie coraz sprawniej. Z taką opinią jednak bardzo trudno się zgodzić. Owszem, można chwalić ostatnio ustanowione nowe normy jakości paliw stałych, w tym węgla. Cały czas jednak zaniechań w tym względzie jest jeszcze więcej.

W pierwszy weekend listopada statystyki programu Czyste Powietrze, ukazujące, ile wniosków dotyczy konkretnych źródeł ciepła, zasugerowały, że wreszcie po ponad pół roku wyczekiwania swój wynik poprawiły pompy ciepła, a kotły na biomasę wyhamowały. Niestety po weekendzie ową grafikę ze statystykami ponownie zmodyfikowano i już tam sierpniowych wyników nie dojrzymy.

Sytuacja na rynku urządzeń grzewczych zrobiła się ostatnio jeszcze ciekawsza. A na nudę przecież nie mogliśmy narzekać. Polski węgiel jest drogi jak diabli, a gazem ostatnio straszy nas coraz bardziej unijna dyrektywa budynkowa i system handlu emisjami ETS2. Do tego wszystkiego pompy ciepła ciągle są w defensywie i nie potrafią wyjść na prostą. W takich okolicznościach pierwsze skrzypce grają od miesięcy kotły na biomasę, co doskonale widać w statystykach programu Czyste Powietrze. To wpływa oczywiście na wprost proporcjonalny do popularności wzrost cen. Mamy zatem bardzo podobną sytuację, jak przed kilku laty, gdy zaczynało brakować węgla, a ceny najpopularniejszego wówczas ekogroszku osiągały zawrotne ceny, dobijając do 5000 zł za tonę.

Cały czas są problemy z programem finansującym wymianę kopciuchów. Rząd twierdzi, że po kłopotach z pieniędzmi w programie Czyste Powietrze z początku roku nie ma już śladu. I o dalsze finansowanie można być spokojnym na kolejne lata. Tak brzmi wersja oficjalna. Ale wcale nie będzie tak różowo. O największe zagrożenia inicjatywy koncentrującej się na wymianie kopciuchów zapytaliśmy Andrzeja Gułę, współzałożyciela i jednego z liderów Polskiego Alarmu Smogowego.

Polski think tank Instytut Reform w swoim najnowszym raporcie wykazuje błędy europejskich rządów, w tym też Polski, które doprowadziły do kryzysy na rynku pomp ciepła. Na naszym podwórku sytuacja może się jeszcze dodatkowo pogorszyć, bo rząd uparcie chce dotować emisyjne piece na biomasę i gaz.

Pamiętam dobrze, jak przed startem programu Czyste Powietrze zarówno Bank Światowy, jak i Komisja Europejska przekonywały, że ten system dopłat tylko wtedy zrobi różnicę, jak podpisywanych będzie co najmniej 400 tys. umów każdego roku. Po ponad sześciu latach funkcjonowania, tych podpisanych umów w sumie jest raptem mniej niż 800 tys. Jak to można zmienić? Jeden z pomysłów podsuwa współzałożyciel Polskiego Alarmu Smogowego.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska rozpoczęło konsultacje publiczne Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu do 2030 roku (KPEiK), który dla resortu stanowi „zielony kompas” polskiej transformacji energetycznej. Dokument zakłada już w przyszłym roku gigantyczne wzrosty na rynku pomp ciepła, co miałoby wpłynąć na mniejsze koszty ogrzewania. Naukowcy z Danii przetestowali już takie rozwiązania w swojej sieci ciepłowniczej. To rzeczywiście działa.

Z jednej strony 100-proc. dotacja w ramach programu Czyste Powietrze skierowana dla tych najuboższych może zachęcać oszustów do łowów, a z drugiej do wyłudzenia środków może dojść też po stronie beneficjenta. Ale wtedy trzeba liczyć się nie tylko z cofnięciem dotacji, ale także z zaproszeniem do prokuratury.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska rozpoczęło konsultacje społeczne w sprawie programu „Czyste Powietrze”. Resort Pauliny Hennig-Kloski zamierza wprowadzić zmiany w regulaminie programu, który umożliwia wymianę źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej budynków mieszkalnych jednorodzinnych, by wyeliminować występujące dziś patologie. Wiemy, jakie luki w regulaminie programu mogą zostać załatane.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz NFOŚiGW oficjalnie o programie Czyste Powietrze wypowiadają się tylko w samych superlatywach. Ale podobno, jak się przyjrzeć bliżej, to już aż tak za wesoło nie jest. Nie chodzi tylko o pieniądze i budżet programu, który musi być wspomagany unijnymi funduszami. Część ekspertów cały czas twierdzi, że 100-procentowa dotacja przynosi więcej szkody niż pożytku.

Już mogło się wydawać, że zbliżamy się do końca zamieszania wokół Listy Zielonych Urządzeń i Materiałów ZUM, a także certyfikacji HP Keymark. Przedstawiciele Europejskiego Stowarzyszenia Pomp Ciepła (EHPA) i znaku HP Keymark podjęli rozmowy z administracją rządową. Ale chyba nic z nich nie wyszło, bo EHPA oskarża polski rząd o łamanie prawa i wzywa Komisję Europejską do pilnej interwencji.