Czyste Powietrze

W OZE buzuje. Odkąd zaczęła obowiązywać lista urządzeń i materiałów ZUM, piętrzą się wzajemne oskarżenia między lobbującymi za pompami ciepła a reprezentującymi kotły na biomasę. Takie zachowanie rujnuje to rynek, nadweręża zaufanie konsumentów i szkodzi programowi Czyste Powietrze. Strona rządowa na razie tego sporu nie komentowała, ale nam się udało dowiedzieć, jakie zamierza wprowadzić zmiany, dzięki którym takich kłótni ma więcej nie być.

Mam ostrzeżenie dla wszystkich, którzy chcą lub dopiero planują zostać beneficjentem programu Czyste Powietrze. Temu programowi, także po ostatnich zmianach, ciągle daleko do ideału. Szkopuł w tym, że innego, ogólnopolskiego instrumentu do walki z emisjami i smogiem po prostu nie ma. Niestety, od pewnego czasu w programie Czyste Powietrze na pierwsze wysuwa się kłótnia między lobbującymi na rzecz pomp ciepła a zwolennikami pieców na pellet i zgazowania drewna. Co gorsza ów spór przybrał właśnie barwy polityczne.

Polski Alarm Smogowy (PAS) zakończył szóstą edycję kampanii „Zobacz, czym oddychasz” pod siedzibą Kancelarii Premiera. W trakcie tej odsłony akcji PAS sześć antysmogowych instalacji odwiedziło 32 miejscowości w dziewięciu województwach. W wielu przypadkach efekt był taki sam: biała materia na sztucznych płucach po miesiącu filtrowania powietrza zmieniła kolor na czarny. Takim właśnie powietrzem oddycha większość Polaków.

Ma być łatwiej, sprawniej i bez oszukiwania. Tak przynajmniej prezentowana jest odsłona programu Czyste Powietrze po zmianach, do której za chwilę rusza od nowa nabór wniosków. Modyfikacji w porównaniu z wcześniejszą wersją jest całkiem sporo i warto się z nimi zapoznać.

Ani grosza na gaz i węgiel. Polska zaczyna odczuwać zapisy dyrektywy budynkowej, która na zasłużoną emeryturę wysyła paliwa kopalne. Na razie dotyczy to tylko krajowych systemów dopłat. Ale prawdziwe zgrzytanie zębami czeka nas za 15 lat, kiedy te regulacje w ogóle zakażą używania takich kotłów.

Jedną ze zmian w programie Czyste Powietrze, której nikt nie krytykuje, jest ustanowienie funkcji gminnego operatora. Ma on zapewnić pełne wsparcie dla uczestników programu – od momentu podjęcia decyzji o realizacji inwestycji, przez cały proces inwestycyjny, aż do zakończenia projektu i rozliczenia dotacji. Gminy mogą na tym zyskać, dlatego nie dziwi, że aż tyle jest chętnych do tej roli.

Czeka nas nowa odsłona chaosu? Wsłuchując się w argumenty przedstawione przez organizacje reprezentujące branżę pomp ciepła i urządzeń grzewczych, można odnieść wrażenie, że po odwieszeniu programu Czyste Powietrze czeka nas bałagan, który uderzy nie tylko w konsumentów, ale i producentów. Wychodzi na to, że konsultując zmiany w systemie dopłat, rząd ich uwag nie posłuchał w ogóle.

Sprzedaż pomp ciepła zaliczyła dramatyczne spadki w całej UE. Europejskie Stowarzyszenie Pomp Ciepła wskazało na trzy główne przyczyny takiego stanu rzeczy. W Polsce lista uchybień i zaniechań, które doprowadziły do takiej sytuacji, jest o wiele dłuższa. Na szczęście możemy to zmienić. Czy wykorzystamy nadarzającą się okazję, wyjaśni się za niecałe dwa tygodnie, gdy ruszy nowy nabór w odświeżonym programie Czyste Powietrze.

Program wkrótce wystartuje na nowych warunkach. Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) podały nowe zasady programu, który został zawieszony 29 listopada 2024 r. Nabór wniosków do nowej edycji ma ruszyć już wkrótce - 31 marca 2025 r.

Najważniejsi gracze na rynku pomp ciepła w Polsce twierdzą, że popełniono spore błędy, które mocno nadwyrężyły zaufanie Polaków do tych urządzeń grzewczych. Czasu już nie wrócimy, ale można szybko te potknięcia naprawić, dzięki czemu możemy wrócić do wyników sprzed trzech lat, kiedy nikt na świecie nie sprzedawał tyle pomp ciepła, co my.

Od zawieszenia na ponad cztery miesiące programu Czyste Powietrze minęło już ponad 100 dni. Nabór wniosków od nowa ma ruszyć 31 marca. Tymczasem zarówno wykonawcy, jak i aktywiści smogowi zwracają uwagę, że cały czas nie ma w regulaminie zapisów wskazujących na zmiany i ochronę beneficjentów. Na przegranej mają być najubożsi z kiepsko ocieplonych domów. Nie wiadomo też do końca, jaka przyszłość czeka na pompy ciepła.

Już niebawem od nowa ruszy nabór wniosków do programu Czyste Powietrze. Jednym z elementów reformy systemu dopłat jest stworzenie sieci operatorów, którzy mają służyć pomocą beneficjentom ukierunkowanym na najwyższe dofinansowanie. Kolejnym krokiem będzie stworzenie listy firm, które oferują usługi na wysokim poziomie bez ryzyka

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) walczy o dobre imię i kolejny raz twierdzi, że nie ma nic wspólnego z opóźnieniami wypłat dla beneficjentów programu Czyste Powietrze i wykonawców. Przekonuje, że opóźnienia wynikają z błędów, od których roi się we wnioskach, oraz z marazmu panującego w wojewódzkich funduszach. Nie ma też mowy o braku pieniędzy. Rusza właśnie nabór na operatorów, którzy mają pomagać najuboższym rozliczać dotacje.

Ubiegły rok należał do pelletu. W programie Czyste Powietrze co drugi składający wniosek na wymianę węglowego kopciucha celował w kocioł na biomasę. Mimo to cena pelletu trzymała się blisko 1000 zł za tonę. Ale pod koniec lutego br. jesteśmy w ciut innej rzeczywistości i za pellet przychodzi już płaci nawet 2000 zł i więcej. Co gorsza: kupujący ten rodzaj opalu z zazdrością mogą patrzeć na nasza zachodnią granicę. Niemcy mają teraz pellet tańszy niż w Polsce.

Jedni mówią o celowej manipulacji, drudzy twierdzą, że w ten sposób nasz kraj łamie unijne prawo i skarżą nasz kraj do Komisji Europejskiej. W grze są ogromne pieniądze, ponieważ chodzi o urządzenia wpisane na listę ZUM i program Czyste Powietrze. Obie strony konfliktu reprezentują producentów różnych typów urządzeń, więc walka jest zażarta. Przez jakiś czas strona rządowa ignorowała zamieszanie, ale w końcu dostaliśmy odpowiedzi od Ministerstwa Klimatu i Środowiska.

Chociaż już w zeszłym roku miały zakończyć się konsultacje w sprawie wprowadzonych zmian do zawieszonego programu Czyste Powietrze, to dalej nie do końca wiadomo, jak po wznowieniu naboru wniosków będzie wyglądał ten system dofinansowań. Zwłaszcza, że cały czas do Ministerstwa Klimatu i Środowiska (MKiŚ) oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) trafiają nowe propozycje, a akceptacja niektórych oznaczałaby ogromne zmiany dla Czystego Powietrza.

Wykonawcy inwestycji, zrealizowanych w ramach programu Czyste Powietrze, twierdzą, że cały czas czekają na zaległe pieniądze. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) nie widzi problemu i uważa, że wszystko jest w należytym porządku. Dług względem przedsiębiorców jest ponoć na bieżąco spłacany.

Zawieszenie programu Czyste Powietrze okazało się dramatem nie tylko dla wielu beneficjentów, którym przyznano dofinansowanie, a wciąż go nie dostali. W podobnej sytuacji jest wiele mniejszych firm, które do tej pory nie mogą dostać kasy za zrealizowane inwestycje. Starają się jeszcze ratować środkami własnymi i różnymi pożyczkami. Ale w niektórych przypadkach nie ma możliwego innego scenariusza, jak tylko bankructwo. Przedstawiamy historię jednej z firm z Torunia, która cały czas stara się uchronić przed najgorszym.

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB) kolejny dzień rozsyła do Polaków alerty. Ostrzeżenia dotyczą fatalnej jakości powietrza. „Zrezygnuj ze spacerów na świeżym powietrzu, zrezygnuj z uprawiania sportu na zewnątrz, ogranicz wietrzenie pomieszczeń” - brzmią zalecenia dla mieszkańców części pięciu województw.

Wydaje się, że konflikt na polskim rynku OZE, w którym bez pardonu okładają się zwolennicy pomp ciepła z tymi, którzy wolą kotły na biomasę, nie cichnie, a przybiera na sile. Najbardziej zdumiewa milczenie zarówno Ministerstwa Klimatu i Środowiska (MKiŚ), jak i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Zwłaszcza że część zarzutów właśnie ich dotyczy. My staramy się przedstawiać racje każdej strony tego sporu. Dzisiaj czas na rozmowę z dr. Adamem Noconiem, prezesem Izby Gospodarczej Urządzeń OZE (IGU OZE).