Czyste Powietrze

Może i liczba składanych tygodniowo wniosków w ramach programu Czyste Powietrze bije na łeb i szyję średnią z zeszłego roku i regularnie już przewyższa 5000, ale i tak tego w danych o jakości powietrza wcale nie widać. Smog cały czas ma się u nas bardzo dobrze i nigdzie się nie wybiera. A im zimniej, tym bardziej przydusza. Wystarczy spojrzeć na rekordzistę z początku października - we wsi w woj. śląskim przekroczono normy o ponad sześć tysięcy procent.

Węgiel na starcie sezonu grzewczego zawsze drożał, zdążyliśmy się już do tego przyzwyczaić. Ale wszystko wskazuje, że podczas nadchodzącej zimy rekordy cenowe będzie biło najpopularniejsze obecnie paliwo w programie Czyste Powietrze – pellet. Mówi się, że za tonę trzeba będzie zapłacić tyle, ile do tej pory płaciliśmy za ekogroszek.

Za wszelką cenę Polacy próbują uwolnić się od węgla. Niedawny hit okazał się niewypałem z rynkowego punktu widzenia. Pompy ciepła coraz bardziej tracą na znaczeniu – tak wynika ze statystyk programu Czyste Powietrze. Sprzedaż tych urządzeń jest najgorsza od prawie trzech lat. Wygrywają za to kotły na biomasę, który osiągnęły najwyższy wynik w historii. Przypomnijmy, Czyste Powietrze ma promować wymianę kopciuchów na węgiel na bardziej ekologiczne źródła ciepła.

Nowa taryfa energetyczna dla użytkowników pomp ciepła miała pojawić się po wakacjach. Rząd obiecał ją ustanowić, tak by korzystanie z tych urządzeń stało się bardziej sensowne z finansowego punktu widzenia. Ale różnie z tym może być. Powód jest prozaiczny: brak pieniędzy, rządzący szukają kasy nawet na program Czyste Powietrze. Może się zatem okazać, że na obniżki cen prądu dla użytkowników pomp ciepła już środków nie wystarczy. Potwierdzi to również publikacja Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu (KPEiK), którego założenia udało nam się poznać.

Pamiętacie jeszcze sierpniowy wybuch w Chrząstowicach w powiecie opolskim, podczas przeprowadzania prac serwisowych przy instalacji ogrzewania? Zginęły w tym wypadku dwie osoby i dostało się za to najbardziej pompom ciepła. Ale okazuje się, że całkiem niesłusznie. Eksperci wskazują, że samozapłon spowodowany był całkiem czymś innym.

Chociaż Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej kolejny raz spóźnia się z miesięczną statystyką programu Czyste Powietrze, to liczba składanych tygodniowo wniosków, jak wynika to z barometru od Polskiego Alarmu Smogowego, cały czas przekracza średnią za ubiegły rok. To dobrze, bo przecież nie ma tygodnia, żeby normy jakości powietrza nie były przekraczane nie w setkach, a w tysiącach procent. Niezależnie kiedy i gdzie ustawimy czujki.

Sam od paru lat krytykuję mocno tempo programu Czyste Powietrze, w ramach którego przez sześć ostatnich lat wydatkowano raptem niecałe 12 proc. budżetu. Ale obecne przyspieszenie trudno przemilczeć. Liczba składanych wniosków tygodniowo wyraźnie przekracza średnią za ubiegły rok. Przed nami historyczny wynik: milion udzielonych dofinansowań.

Gdy Bruksela postawi w końcu na swoim, to unijna dyrektywa budynkowa EPBD sporo namiesza w regulacjach obowiązujących w Polsce. Nic więc dziwnego, że Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), operator programu Czyste Powietrze, szykuje się do dużych zmian. Unijna dyrektywa budynkowa EPBD wprowadzi transformację energetyczną Unii Europejskiej na nowe tory. Zgodnie z tymi regulacjami już od 2028 r. wszystkie nowe budynki publiczne na terenie Unii, muszą być zeroemisyjne, a od 2030 r. ta zasada ma dotyczyć wszystkich nowo powstałych budynków.

W końcu doczekaliśmy się dokładnych statystyk programu Czyste Powietrze za czerwiec 2024 r. Widać wyraźny skręt w stronę kotłów na biomasę, na czym najbardziej tracą pompy ciepła. Tymczasem EHPA pochwaliło się nowym narzędziem, które porównuje koszty i emisje gazów cieplarnianych dla poszczególnych urządzeń grzewczych. Wychodzi na to, że Polacy nie dokonali dobrego wyboru.

Oj, nie mają łatwego życia pompy ciepła w Polsce. Po miłosnych uściskach jeszcze w 2022 r. przyszły gorsze czasy. Najpierw bierność polityków wykorzystali nieuczciwi sprzedawcy, którzy wciskali nie takie pompy, co trzeba, w efekcie czego użytkownicy tych urządzeń, zamiast mniejszych rachunków zaczęli płacić jeszcze większe. Potem było wyczekiwanie na specjalną taryfę energetyczną i kłótnia o certyfikaty na zielonej liście ZUM. Teraz przeciwnicy pomp ciepła wykorzystują ludzką tragedię.

Trudno się dziwić tym Polakom, którzy dzięki rządowej dotacji wymienili węglowego kopciucha na kocioł gazowy i teraz, przy okazji otrzymywania rachunków za energię, klną na czym świat stoi. Ale ci grzejący swoje domy drewnem wcale nie mają lepiej i ich też w przyszłym roku może czekać niemiła niespodzianka, która uderzy ich po kieszeniach.

Mamy najnowsze statystyki, które pokazują, jaki udział mają poszczególne źródła ciepła we wnioskach składanych o finansowanie w programie Czyste Powietrze. Pompy ciepła nie zaczęły nadrabiać dystansu do kotłów na biomasę. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) długo i nie pierwszy raz ociągał się z publikacją danych, ale we wtorek, 20 sierpnia, zresztą po naszej interwencji, zaktualizował informacje. Przy okazji na rynku odnawialnych źródeł ciepła robi się coraz bardziej gorąco i wcale nie chodzi o rekordowe temperatury za oknem. Do gardeł skoczyli sobie przedstawiciele Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) i Izby Gospodarczej Urządzeń OZE (IGU OZE).

Na rynku hurtowym gazu jesteśmy świadkami dalszej zwyżki. W efekcie w Europie błękitne paliwo nie było tak drogie w tym roku, jak teraz. Rosnąca cena gazu to fatalna sytuacja zwłaszcza dla tych w Polsce, którzy właśnie gazem ziemnym ogrzewają swoje domy. W perspektywie kolejnych miesięcy ich rachunki mogą pójść w górę o wiele bardziej, niż to do tej pory przypuszczali.

Wygląda na to, że program Czyste Powietrze najgorsze ma za sobą. Aktywiści sugerują co prawda, że za chwilę znowu mogą pojawić się problemy z pieniędzmi, ale zarówno Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ), jak i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, zapewniają, że wszystko jest w porządku i o wypłatę przyznanych dofinansowań nie trzeba się martwić. To dobrze, ponieważ jak na dłoni widać, że obecna edycja będzie cieszyć się taką samą popularnością jak poprzednie – jeśli nie lepszą.

Aktywiści smogowi uparcie twierdzą, że przed programem Czyste Powietrze kolejne zawirowania i za chwilę możemy mieć do czynienia z powtórką sytuacji z początku roku, kiedy nie można było wypłacać przyznanych dotacji. Ale Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) przekonuje, że to bzdury. Żadnego tego typu zagrożenia nie ma, co więcej podjęto działania zmierzające w celu długofalowego finansowania tego programu.

Być może niektórym wydaje się, że z programem Czyste Powietrze nigdy nie było tak dobrze, jak teraz, o czym świadczy chociażby liczba składanych wniosków tygodniowo. Ale Polski Alarm Smogowy (PAS) przestrzega przed nieuzasadnionymi optymizmem. Aktywiści walczący o jak najlepszą jakość powietrza zwracają uwagę, że rząd Donalda Tuska nie zabezpieczył pieniędzy na dalsze funkcjonowanie tego programu, a kasa z unijnych funduszy jest już na wyczerpaniu.

Eksperci nie zostawiają suchej nitki na Liście Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM), której głównym celem było posprzątanie polskiego rynku pomp ciepła i zamknięcie z drugiej strony drzwi za nieuczciwymi sprzedawcami, przez których Polakom rachunki za grzanie dodatkowo rosły, a nie malały. I twierdzą przy okazji, że przez tak skonstruowane regulacje inwestycje w pompy ciepła będą zaraz wyraźnie droższe i zajmą też więcej czasu.

Na stronie programu Czystego Powietrza w końcu pokazała się statystyka za maj 2024 r., ale tylko na chwilę. W sumie trudno się dziwić, bo też nie ma żadnych powodów do chwalenia się czymkolwiek. Na razie nie ma nawet cienia wzrostu popularności pomp ciepła, co sugerował tegoroczny kwiecień. Do łaski z kolei wracają piece na biomasę.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), operator programu Czyste Powietrze, chwali się, że na liście ZUM znajduje się już 573 urządzeń. Ale producenci pomp ciepła na tym mechanizmie - który miał naprawić nasze rynek - nie zostawiają suchej nitki. Twierdzą, że mamy do czynienia ze zmianą reguł w trakcie gry.

Nie wiem, kiedy dokładnie nad Wisłą wybuchnie awantura o gaz. Ale o tym, że będzie o co kruszyć kopie - jestem przekonany. Już szósty rok z rzędu program Czyste Powietrze dofinansowuje Polakom zakup pieca na gaz ziemny. To nie wszystko – kotły na błękitne paliwo zajmują pierwsze miejsce wśród złożonych do tej pory wniosków. Niestety, wkrótce na widok rachunków za gaz staną wam włosy dęba. Nie tylko przez odmrożenie cen.