Smog w Polsce. Mieszkańcy Nowego Targu, Wodzisławia i Pszczyny, wstydźcie się

Fot. Flickr/Agnieszka (CC BY 2.0)

Według przedstawicieli Polskiego Alarmu Smogowego dramatyczna sytuacja w małych i średnich miejscowościach wynika ze spalania węgla i drewna w „kopciuchach”, które są podstawowym źródłem ciepła w ponad czterech milionach polskich domów.

Właśnie te źródła odpowiadają za około połowę emitowanych w Polsce pyłów PM10 i aż 84 proc. rakotwórczego benzo[a]pirenu.

Jakość powietrza w naszym kraju podczas sezonu grzewczego jest wciąż dramatyczna. Niestety, taka sytuacja jest powszechna nie tylko w dziesiątkach polskich miast i miasteczek, w których mierzona jest jakość powietrza, ale również w tysiącach tych, gdzie nie ma stacji pomiarowej. Nasz ranking nie służy temu, by piętnować „rekordzistów”, ponieważ jesteśmy przekonani, że podobnych miejscowości jest w Polsce tysiące, z tą tylko różnicą, że nikt nie mierzy tam jakości powietrza - przekonuje Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego.

Jak wynika z pomiarów Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, przeprowadzonych w 2018 r. pod kątem stężeń rakotwórczego benzo(a)piren równych sobie nie miał Nowy Targ. I to nie tylko w województwie, ale w całym kraju. W tym podhalańskim mieście dopuszczalną normę tej rakotwórczej substancji przekroczono aż o 1800 proc.

Polski Alarm Smogowy przeliczył stężenia wdychanego benzo(a)pirenu na ekwiwalent palonych papierosów. I wyszło, że mieszkańcy Nowego Targu „wypalają” w ten sposób aż 22 papierosy dziennie.

Patrząc na dalsze pozycje, bardzo trudno o optymizm. Na drugim i trzecim miejscu sklasyfikowano małopolską Suchą Beskidzką oraz śląski Rybnik - ze stężeniem 13-krotnie przekraczającym dopuszczalną normę. Dalej wcale nie jest lepiej. Np. w Żywcu, który w tym niechlubnym rankingu znalazł się na 14. miejscu, wartości benzo(a)pirenu stanowią 800 proc. normy.

W raporcie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wśród 50 europejskich miast z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem Pszczyna plasowała się bardzo wysoko, bo na 6. miejscu. Dzięki rządowemu programowi "Czyste Powietrze", ale przede wszystkim w ramach realizacji pszczyńskiego programu wymiany pieców (dofinansowanie do 60 proc.), udało się wymienić 430 "kopciuchów". 

Ale teraz z opublikowanego raportu wynika, że to zdecydowanie za mało. Bo Pszczyna ma w zeszłym roku na koncie najwięcej w Polsce dni, kiedy stężenia pyłu PM10 przekroczyły normy. Wychodzi na to, że tamtejsi mieszkańcy oddychali szkodliwym, zanieczyszczonym powietrzem przez jedną trzecią roku.

Liczba dni smogowych w Pszczynie w całym 2018 r. była prawie czterokrotnie większa od dopuszczalnej granicy, czyli 35. Zaraz za Pszczyną uplasował się Rybnik i Wodzisław Śląski, gdzie dni smogowych było po 110. Co ciekawe, mały Godów (woj. śląskie, powiat wodzisławski) ma powietrze o wyższym średniorocznym stężeniu pyłów PM10 niż np. Kraków czy Katowice. 

Miasta o najwyższym średniorocznym stężeniu rakotwórczego benzo[a]pirenu w 2018 r. (wartość w ng/m3), norma: 1 ng/m3. Dodatkowo przeliczenia Polskiego Alarmu Smogowego na ekwiwalent palonych papierosów. Zaznaczmy, że informacje o jakości powietrza w polskich miastach odnoszą się tylko do tych miejscowości, w których znajdują się stacje pomiarowe GIOŚ.

Przy okazji publikacji listy polskich miast z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem w ubiegłym roku Polski Alarm Smogowy skrytykował dotychczasową realizację programu "Czyste Powietrze". Powstały wykaz ma tylko jeszcze dobitniej pokazać, że walka ze smogiem w Polsce musi być prowadzona przede wszystkim na polu wymiany "kopciuchów". Te zaś są ciągle źródłem ciepła dla ponad 4 milionów polskich domów.

Od uruchomienia programu we wrześniu 2018 roku podpisano jedynie 35 000 umów na wymianę kotłów, realizując około 1 proc. celu. Rząd musi również pilnie uruchomić wsparcie do wymiany kopciuchów w domach wielorodzinnych – obecnie mieszkańcy kamienic nie mogą skorzystać z dotacji na wymianę ogrzewania, a w wielu miejscowościach z czołówki rankingu znaczna ilość „kopciuchów” znajduje się właśnie w domach wielorodzinnych - apeluje Polski Alarm Smogowy.

Pod koniec września premier Mateusz Morawiecki ogłasza wszem i wobec, że rząd zdecydował się na obniżenie poziomów dotyczących informowania i alarmowania o smogu. Do tej pory przyjmowały one w Polsce - w porównaniu do reszty Europy - jedne z najwyższych wartości: alarm wszczynany był przy 300 µg/m3. A np. w Belgii włączany jest przy stężeniu pyłu PM10 rzędu 70 µg/m3, we Francji – 80 µg/m3, a w Czechach – 100 µg/m3. 

Ale od 11 października alarm smogowy w Polsce jest ogłaszany przy przekroczeniu średniodobowej wartości 150 µg/m3 dla pyłu PM10, a z kolei poziom informowania ustalono na 100 µg/m3 (było przy 200 µg/m3). Główny Inspektorat Ochrony Środowiska poinformował, że od tego czasu w naszym kraju odnotowano 4 dni z przekroczeniem poziomu informowania i 1 dzień z alarmem smogowym. 

Przekroczenia odnotowano: 22 października (łódzkie, lubelskie i śląskie); 23 października (małopolskie i śląskie); 25 i 26 października (śląskie). Alarm smogowy ogłoszono raz: 25 października w Rybniku.