Energetyka

Rosja dawno przeszła z fazy agresji wojskowej na Ukrainę do fazy regularnej operacji terrorystycznej wymierzonej w zastraszanie i zabijanie ludności. Nie przekonuje to jednak rządu w Berlinie do wprowadzenia dalej idących sankcji wobec reżimu w Moskwie, takich jak unijne embargo na import rosyjskiej ropy. Nie czekając na decyzje polityków, europejskie koncerny paliwowe same rezygnują z zakupu ropy z Rosji. Najpierw zrobił to brytyjsko-holenderski Shell oraz brytyjski BP, a teraz włoski koncern ENI. (Fot. ENI)

Aż o dwie trzecie mniejszy import gazu z Rosji w tym roku, a docelowo całkowita rezygnacja z tego kierunku dostaw. Wiceszef Komisji Europejskiej Franz Timmermans przedstawił ambitny plan odejścia Europy od rosyjskiego gazu, co jeszcze dwa tygodnie temu na Zachodzie nikomu nie mieściło się w głowie. Operacja będzie trudna, ale jest realna. Nie obędzie się jednak bez „wkładu własnego” ze strony zwykłych obywateli. (Fot. PGNiG)

Putin bez problemu mógłby napisać poradnik, jak przegrać z kretesem wygrany mecz. Mógł cierpliwie poczekać kilka miesięcy i dzięki Nord Stream 2 już całkowicie uzależnić Europę, ale wolał napaść na Ukrainę i zniszczyć w ten sposób misternie układany od lat plan. W efekcie ruszyły wyścigi o to, kto pierwszy się od energii z Rosji odczepi.

Po agresji wojsk Putina na Ukrainę Niemcy początkowo były niechętne nakładaniu daleko idących sankcji na Rosję, ale dość szybko zmieniły zdanie, dokonując historycznego zwrotu w swojej polityce energetycznej, deklarując uniezależnienie się od surowców z Rosji. Minął tydzień i Berlin znowu powraca do roli hamulcowego, sprzeciwiając się nakładaniu embarga na rosyjski gaz i ropę, bo za bardzo boi się, że Niemcy na tym same stracą. Miejmy nadzieję, że ten upór minie podobnie szybko jak sprzeciw wobec odcięcia Rosji od systemu SWIFT.

Ropa po 135 dolarów za baryłkę. W poniedziałek w nocy po otwarciu rynków w Azji cena za baryłkę Brent wystrzeliła o kilkanaście procent w górę dolarów. Niedługo potem po wzroście o 18 proc. dobiła do niemal 140 dolarów. Tak rynki zareagowały na pogłoski, że Biały Dom zastanawia się nad wprowadzeniem embarga na dostawy z Rosji.

Z węgla zrezygnować możemy bez problemu. Z gazu - też, ale najlepiej dopiero pod koniec roku. Z ropą byłby problem. „Krótkoterminowe odejście od ropy jest niemożliwe bez wywołania dużego szoku gospodarczego i społecznego - uważa Forum Energii. I rekomenduje: czas przygotować plan limitowania zakupów paliw, gazu, węgla, żeby w razie czego zapobiec chaosowi. A w tym czasie premier Morawiecki apeluje do szefowej Komisji Europejskiej o unijne embargo na rosyjski węgiel, ropę i gaz. To się naprawdę dzieje.

Agresja na Ukrainie zmienia dotychczasowy układ energetyczny. Eksperci biją na alarm, że krajowe gospodarki, obecnie tak gremialnie wracające do paliw kopalnych, mogą raz na zawsze zniwelować Zielony Ład i planowaną w 2050 r. neutralność klimatyczną. Ale nie wszystkich martwi tak obrót sprawy. Na przykład polscy górnicy nie kryją zadowolenia.

Rosja mogła przez Nord Stream 2 jeszcze bardziej uzależnić od siebie energetycznie Europę. Ale po tym jak Putin zdecydował się bezpardonowo zaatakować Ukrainę, gospodarcze i energetyczne klocki zdają się układać na nowo. Międzynarodowa Agencja Energii (MAE) ma nawet plan, jak zmniejszyć dominującą w tym względzie pozycję Rosji i ograniczyć jej dostawy gazu.

Europejski think tank ekonomiczny Bruegel pokazuje, jakie kwoty Unia Europejska płaci Rosji każdego dnia za dostawy gazu ziemnego. Nie dość, że mowa jest o astronomicznych kwotach, to dodatkowo te po rozpoczęciu rosyjskiej agresji na Ukrainie jeszcze skoczyły w górę. 

Jednym z pierwszych, który zaczął namawiać do embarga na rosyjski węgiel i gaz, był premier Mateusz Morawiecki. Potem z podobny apel wystosowało 25 europejskich stowarzyszeń ekologicznych. Ale to wszystko jest bez znaczenia. Bo kształtujący politykę energetyczną w UE Niemcy nie zamierzają obrażać się na rosyjską energię.

Niby żaden kraj nie ogłosił oficjalnego zakazu importu ropy z Rosji i powszechnie uważa się, że bez ropy Putina Zachód sobie nie poradzi. Ale okazuje się, że świat już przestał ją kupować. 70 proc. rosyjskiego handlu ropą jest zamrożone, a wielcy kupcy na rynku trzymają się z daleka i to mimo, że zdesperowane firmy naftowe oferują bardzo duże obniżki cen. Rosyjska ropa zaczęła śmierdzieć.

Zbanować rosyjski gaz i węgiel jest łatwo werbalnie, ale gorzej z przekuciem tego w działanie. W rzeczywistości to arcytrudne zadanie, zwłaszcza dla gospodarki, która od wschodniej energii uzależniona jest od lat. Premier Mateusz Morawiecki w sprawie uzupełniających dostaw węgla rozmawia już m.in. z Australią. Ale trzeba pamiętać, że nasze ciepłownictwo potrzebuje szczególnego rodzaju surowca, który nie zawsze jest w ofercie.

Wojna w Ukrainie coraz wyraźniej wpływa na światową gospodarkę. Dobrze to widać na rynku ropy. Tutaj dzienne skoki cenowe są tak duże i tak wyraźne, że muszą mieć przełożenie na cenę benzyny na stacjach paliw. I rzeczywiście – mają. Cena za litr przekroczyła już 6 zł, ale narzekanie, że to drogo albo wpadanie w panikę to najgłupsze, co teraz można zrobić, gdy za naszą granicą trwa ludobójcza wojna Putina.

Ukraina, po odłączeniu się od rosyjskiego i białoruskiego systemu energetycznego, do 6 marca ma testować swoją niezależność w tym zakresie. Jednocześnie Kijów prosi Brukselę o podłączenie do unijnej sieci. Jak zapewnia Anna Moskwa, minister klimatu i środowiska, to obecnie dla UE jeden z głównych priorytetów.

Wcześniej można było przypuszczać, że Komisja Europejska będzie kręcić nosem na umowę społeczną z polskimi górnikami, która zezwala zamykać ostatnie kopalnie dopiero w 2049 r. Ale wojna na Ukrainie wszystko zmienia. Priorytetem jest uniezależnić się energetycznie od Rosji. Dlatego może jednak Bruksela zgodzi się na pomoc publiczną dla naszego górnictwa. Rząd to wie i kuje żelazo póki gorące. Coraz bliżej do powołania do życia Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE).

Wojna na Ukrainie na nowo układa gospodarcze i surowcowe klocki. I nie chodzi tutaj wyłącznie o większą dywersyfikację dostaw niż do tej pory. Bardzo możliwe, że rosyjska agresja co najmniej spowolni, jak nie zastopuje w ogóle unijny Zielony Ład. W czasach niepokoju do łask wracają najpewniejsze źródła energii, za które jednak odpowiadają paliwa kopalne. Nic więc dziwnego, że ich ceny cały czas zwyżkują.

Co może zaboleć najbardziej Putina i rosyjską gospodarkę? Wcale nie wyrzucenie Rosji z międzybankowego systemu rozliczeń SWIFT ani odebranie Moskwie mistrzostw świata w siatkówce. Tym czymś może być odwrócenie się Chin od rosyjskiego węgla. Ba, to może być cios, który dobije Putina.

Putin się doigrał. Jego oczko w głowie, gazociąg Nord Stream 2, którym chciał jeszcze bardziej uzależnić energetycznie Europę - ma kolejne kłopoty. Po wstrzymaniu certyfikacji rurociągu przez niemiecki rząd, teraz amerykańskie sankcje boleśnie uderzyły w szwajcarską spółkę Nord Stream 2 AG, należącą do Gazpromu, która właśnie bankrutuje.

Władimir Putin ma już coraz mniej opcji na stole. Nawet postraszenie Zachodu atomem nie poskutkowało i zbyt dużego wrażenia na nikim nie zrobiło. Rosyjskiemu prezydentowi pozostaje uderzyć w Europę energetycznie. Ale tutaj też go może czekać srogi zawodów. Bo Bruksela ma już plan w razie kolejnych, rosyjskich manipulacji z dostawami gazu.

Polska Zielona Sieć wzięła na celownik Umowę Partnerską z UE oraz Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko. Pieniądze stąd mają być w teorii wykorzystane na zieloną transformację. Ale w praktyce nic takiego się nie dzieje. Zamiast konkretów, mamy do czynienia z rozmyciem. Zdaniem ekspertów przez niewykorzystane w ten sposób szanse, sytuacja Polski pod koniec tej dekady będzie nie do pozazdroszczenia. Zwłaszcza że to wnioski jeszcze sprzed wybuchu wojny na Ukrainie.