węgiel

Nowy Krajowy Plan w dziedzinie Energii i Klimatu (KPEiK) wzbudza coraz więcej emocji. Okazuje się, ze poprawiony dokument zakłada zdecydowanie wcześniejsze odejścia od węgla, względem pierwotnych planów transformacji energetycznej, które wskazywały na fedrowanie do 2049 r. Ale liczne organizacje pozarządowe i think tanki boją się, że wszystko znowu będzie spisane na kolanie. Dlatego apelują o przeprowadzenie konsultacji publicznych.

Tu wcale nie chodzi o sympatię czy antypatię do górniczej braci, tylko o suche fakty. A te - czy to się komuś podoba czy nie - są coraz gorsze dla polskiego sektora wydobywczego. Związkowcy mogą wrzeszczeć wniebogłosy, ale smutnej prawdy nie zmienią: w Polsce z miesiąca na miesiąc zużywamy coraz mniej węgla. Przegląd Węglowy od Fundacji Instrat za maj 2024 r. podaje twarde dane, z którymi nie da się dyskutować.

Instytut Zielonej Gospodarki (IZG) opublikował specjalny raport „Transformacja we mgle. Polska 2040”, w którym eksperci kolejny raz pokazują, że nasz kraj zupełnie nie jest przygotowany do czekających go już niedługo wyzwań. Co trzeba zrobić, żeby to zmienić? W pierwszej kolejności ustalić realny termin odejścia od węgla, którego, tak czy inaczej, i tak w Polsce jest coraz mniej.

Pod koniec 2023 r. coraz głośniej mówiło się o tym, że PGG będzie miała naprawdę sporą lukę w przychodach, wycenianą nawet na 5,5 mld zł. I jak tych pieniędzy nie dostanie, to starci płynność finansową. Teraz z lektury wyników finansowych spółki wynika, że zysk jest jednak dodatni. Niestety, nie da się ukryć tego, że PGG z roku na rok produkuje coraz mniej węgla przy zatrudnieniu na tym samym, a nawet rosnącym poziomie. I głównie dlatego do górniczej spółki muszą dopłacać podatnicy.

Do tej pory nasza strategia energetyczna sprowadzała się jedynie tak po prawdzie do harmonogramu zawartego w podpisanej w maju 2021 r. umowy społecznej między rządem a górnikami. Wedle tego dokumentu jeszcze przez 25 lat mieliśmy wydobywać z ziemi czarne złoto. Ale najnowsza wersja Krajowego Planu dla Energii i Klimatu wywraca te ustalenia do góry nogami. Na koniec tej dekady zużycia węgla w Polsce ma spaść bowiem o połowę. Słyszycie już może wycie syren w Warszawie i czujesz swąd palonych opon? Szykujcie się.

Rząd zamierza upiec dwie pieczenie na jednym ogniu. Premier Donald Tusk przyznał, że jego gabinet pracuje nad tym, aby zabezpieczyć energetycznie Ukrainę na zimę. Za jednym razem można byłoby w ten sposób uporać się też z puchnącymi zapasami węgla przy kopalniach. Ale jest podstawowy warunek, żeby to wszystko w ogóle się opłaciło. Bez zgody Brukseli nie ma na to szans.

Nie ma sprawiedliwości na tym świecie. Nas już od paru lat gania się za węglowe kopciuchy i straszy coraz wyższymi opłatami za emisję CO2, przez które mamy za ogrzewanie płacić krocie. Tymczasem niby „zielone” fundusze unijne inwestują miliony euro w spółki węglowe z Chin, Indii, USA, Indonezji i RPA. Co gorsza: nie mają sobie nic do zarzucenia i twierdzą, że ich zasoby węglowe wcale nie są sprzeczne z polityką klimatyczną UE.

Robi się coraz bardziej nerwowo na polskim rynku węgla. W lipcu wszystkie trzy spółki wydobywcze, oferujące klientom indywidualnym opał, podniosły cenę swojego sortymentu. Ale zdaniem internautów, to dopiero początek, a im bliżej będzie sezonu grzewczego, tym bardziej będzie puchła cena czarnego złota. Polska Grupa Górnicza (PGG) uspokaja i przekonuje, że towary dodawane są na półkę sklepową sukcesywnie w takich ilościach, które wynikają z ich produkcji. I absolutnie nie ma powodu do zmartwień. Czy na pewno?

Łukasz Horbacz, szef Polskie Izby Gospodarczej Sprzedawców Węgla (PIGSW), przewiduje w następnych miesiącach kłopot z dostępem do węgla. Nawet import może nam nie pomóc. Dlatego węgiel najprawdopodobniej będzie coraz droższy. Najlepiej opałowe zapasy było robić wiosną br. albo jeszcze teraz. Potem ma z tym być już znacznie gorzej.

Blok 7 o mocy 496 MW na węgiel brunatny w Elektrowni Turów oddano do eksploatacji w maju 2021 r. Jego właściciel, czyli Polska Grupa Energetyczna (PGE), od początku zapewniał, że wszystko jest z nim w porządku. Ale Greenpeace Polska prześledził pracę bloku aż do wiosny 2024 r. i wychodzi na to, że jest całkiem inaczej. Aktywiści klimatyczni chcą, żeby sprawą zajęła się Najwyższa Izba Kontroli.

Sprzedaż aktywów węglowych, powołanie do życia Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego, która je odkupi i czterech pełnomocników premiera ds. górnictwa. Do tego wstrzymanie nowych norm jakości paliw stałych, dopuszczenie do sprzedaży węgla brunatnego i traktowanie kasy programu Czyste Powietrze, jak partyjnego funduszu. Tak w dużym skrócie wyglądała polityka energetyczno-klimatyczna rządu Mateusza Morawieckiego. Nadzieje na to, że następcy z drużyny Tuska pójdą inną, racjonalną w końcu drogą zaczęły umierać przy okazji nowelizacji ustawy wiatrakowej, która do tej pory nie miała miejsca. Już wtedy było jasne, że rząd Tuska też nie ma żadnej strategii energetycznej. Właśnie jest na to kolejny dowód. 

Trwa przeciąganie liny między górnikami a Ministerstwem Klimatu i Środowiska w sprawie nowych norm jakości paliw stałych, w tym węgla. Rządowi bardzo zależy na kompromisie, ale może być o niego wyjątkowo trudno. Bo obie strony sporu niby mówią o tym samym, ale zupełnie innym językiem. I jak się nie dogadają, to zrobi się niewesoło.

Kiedy już wydaje się, że wyniki polskiego górnictwa naprawdę nie mogą być gorsze, to sektor wydobywczy kolejny raz nas zaskakuje i z uporem maniaka przebija dno. To znamienne, że węgiel i w ogóle paliwa emisyjne kurczą się szósty miesiąc z rzędu i to akurat wtedy, kiedy górnicy grożą strajkami w obronie najgorszego i najbardziej zanieczyszczonego węgla. Chyba czują, że zbliża się ich koniec.

Lobby wydobywcze ostatnio bardzo lubi uderzać w katastroficzny ton. I kreśli scenariusz, w którym odchodzenie od węgla jest w pierwszej kolejności procesem bardzo drogim, na który stać będzie wyłącznie nielicznych. Szkoda tylko, że najnowszy raport autorstwa amerykańskiego Instytutu Ekonomiki Energii i Analiz Finansowych (IEEFA) wskazuje, że to pic na wodę, fotomontaż.

Przyznam szczerze, że czekałem na to z utęsknieniem. Bo że górnicy zaczną znowu atakować nowe normy jakości paliw stałych, w tym węgla i straszyć przy tej okazji kolejny raz zamykaniem kopalń i górniczym bezrobociem - byłem pewny. Co tam zdrowie Polaków i ich demolowane przez smog płuca, ważne, żeby przemalowany na zielono ekogroszek dalej był w sprzedaży, bo od niego zależy los całej branży. I wreszcie na związkowców wylano kubeł zimnej wody. Eksperci i organizacje pozarządowe napisały w tej sprawie do premiera Donalda Tuska i przypominają, że na jednej szali jest węglowy zysk, a na drugiej ludzkie życie. Tak po prostu.

Co nas różni od Portugalczyków? Nie tylko 39-letni Cristiano Ronaldo i dostęp do Oceanu Atlantyckiego. Okazuje się, że mamy fundamentalne inne podejście do elektryfikacji gospodarki. Mieszkańcy południowo-zachodniej części Półwyspu Iberyjskiego od lat mają plan zazielenienia miksu energetycznego, który na dodatek śmią realizować. A my? Patrzymy, jak kolejny rząd nawija makaron na uszy górników, a potem zerkamy na coraz wyższe rachunki za prąd i ciepło. I dalej nie widzimy związku. Wiecie już, ile będziecie płacić pod lipcowych podwyżkach?

Od kilku lat w Polsce króluje tylko jedna dyscyplina sportu: gremialne udawanie, że od węgla wcale nie odchodzimy. I powiem wam szczerze: całkiem nieźle nam to wychodzi. Bardzo dobrze wyćwiczył się w niej poprzedni rząd Zjednoczonej Prawicy, a i obecny gabinet Donalda Tuska całkiem sobie sprawnie radzi. Na kolejne rekordy liczą w pierwszej kolejności górniczy związkowcy, dla których nie ma w ogóle tematu. Węgiel to ich wolność, której będą bronić do ostatniej krwi. I nagle z tego wydawać by się mogło zgranego szeregu wystąpiło całe na biało Polskie Towarzystwo Elektrociepłowni Zawodowych i zburzyło ten węglowy ład.

Miało być całkiem nowe otwarcie, a emocje miały ustąpić miejsca logice. Bo przecież transformacja energetyczna miała być jednym z priorytetów rządu Donalda Tuska. Ale już teraz wiadomo, że takie były jedynie plany, z których nic na razie nie wyszło. Kolejne organizacje piszą w tej sprawie do szefa rządu i apelują o przyspieszenie. Greenpeace Polska z kolei ocenił pierwsze półrocze rządu pod względem realizacji umowy koalicyjnej w zakresie ochrony klimatu i środowiska. Jest bardzo źle.

Parę dni temu w przygranicznym Cieszynie normy jakości powietrza dla pyłów zawieszonych PM10 przekroczone były o 2189 proc. Ale w Polsce na nikim nie robi to już żadnego wrażenia, a na pewno nie na rządzie, który kolejny raz w strachu przed górniczym gniewem modyfikuje swoje pierwotne plany. Kosztem naszego zdrowia.

Już po publikacji 11. edycji raportu „Energetyka wiatrowa w Polsce”. Opracowanie z jednej strony zwraca uwagę na liberalizację przepisów (zniesienie zasady 10H), a z drugiej na konieczność odblokowania funduszy europejskich, które powinny posłużyć do modernizacji i rozbudowy naszych sieci przesyłowych i dystrybucyjnych. Bez tego transformacja energetyczna w Polsce nie ma szans.