węgiel

Bruksela miała wstępnie zaakceptować reformę rynku mocy, co ma wydłużyć o parę lat życie najstarszych w Polsce bloków węglowych o mocy 200 MW. Co jednak stanie się po tej wyznaczonej właśnie granicy czasowej? Maciej Bando, pełnomocnik rządu ds. infrastruktury energetycznej, nie ma cienia wątpliwości: energia z węgla jeszcze długo będzie stanowiła istotną rolę w naszym miksie energetycznym.

Sezon grzewczy już ruszył z kopyta, a sklep PGG zaskoczył pozytywnie swoich klientów promocją „Gorące okazje”, która potrwa do połowy listopada. Ale niestety, nie wszystko idzie jak z płatka. Bo PGG przecież już w połowie sierpnia obiecała większą liczbę Kwalifikowanych Dostawców Węgla (KWD), żeby z transportem opału, jak już zaczną grzać kaloryfery, nie było żadnego problemu. I do tej pory nie potrafi spełnić danego słowa.

Za chwilę pewnie przyjdzie nam powitać poranne przymrozki, a także skrobarkę do szyb w ręku. Dlatego nikogo nie dziwi, że jesteśmy już po starcie sezonu grzewczego. A jak jest z ceną węgla? Trwająca do połowy listopada promocja w sklepie PGG nieco wyhamowała pęd innych do podwyżek. Oby nie była to cisza przed burzą. Co zrobić, by kupić węgiel taniej? Trzeba poświęcić trochę czasu na poszukanie dobrej oferty. Nie za dużo.

Narodowa Agencja Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE), która miała odkupić od spółek energetycznych aktywa węglowe, nie powstanie. Z kolei w budżecie państwa na 2025 r. na próżno szukać środków potrzebnych do takiej transakcji. Chociaż Ministerstwo Przemysłu jeszcze kilka miesięcy wcześniej twierdziło, że jest całkiem inaczej. Co w takim razie stanie się z tym węglowym balastem? Spółki zamierzają się go pozbyć jak najszybciej.

Kiedy górnicy podpisywali po wielu tygodniach niełatwych negocjacji z rządem umowę społeczną w maju 2021 r. zarówno wydobycie węgla, jak i jego sprzedaż w skali miesiąca były bardzo bliskie 4,5 mln t. Biorąc pod uwagę wcześniejszą statystykę, zbyt dużo powodów do dumy z tego względu nie było, ale przynajmniej nie trzeba było się wstydzić. Dzisiaj w jednym i drugim aspekcie górnicy mogą zapomnieć o przekraczaniu granicy 4 mln t. Co gorsza: z miesiąca na miesiąc jest tylko gorzej.

Gotowy jest projekt nowego Krajowego planu na rzecz energii i klimatu do 2030 r. (KPEiK) z różnymi scenariuszami, na aktualizację czeka także Polityka Energetyczna Polski do 2040 r. (PEP2040). Ale trzeba z tymi nowelizacjami uważać, dla górników liczy się wyłącznie umowa społeczna sprzed trzech lat. I zapowiadają jej obronę do upadłego, chociaż niektórzy jej sygnatariusze mówią o koniecznych zmianach.

Do naszej redakcji napisał Czytelnik z pytaniem, dlaczego w Bizblogu tak bardzo nienawidzimy węgla. A że najczęściej o energii i czarnym złocie piszę akurat ja, to postanowiłem odpowiedzieć na tak postawione pytanie. Zanim jednak przedstawię swoją argumentację, gorąca prośba: nie mylmy pojęć, bo tak nigdzie nie dojdziemy.

Dobrze, że nie brakuje i wśród górników, i w rządzie trzeźwo myślących, którzy zauważają, że trzeba do negocjacji usiąść jeszcze raz, bo górnicza umowa społeczna podpisywana była w zupełnie innych realiach. Kolejne miesiące przekonują, że jesteśmy świadkami bezprecedensowych zmian w miksie energetycznym, który już nigdy nie będzie taki jak wcześniej. Dystans między węglem z OZE jest tak mały, jak nigdy wcześniej.

Czy nam się to podoba czy nie za bardzo, to nasz miks energetyczny przechodzi właśnie historyczne zmiany i z miesiąca na miesiąc zostawia węglowi coraz mniej miejsca. Jak poinformowały Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE), operator systemu przesyłowego w Polsce, w sierpniu już blisko 30 proc. naszego energetycznego koszyczka pochodziło z odnawialnych źródeł energii. Chociaż martwi wyhamowanie energetyki wiatrowej, cały czas będącej na krótkiej smyczy polityków.

Polska jesień w pełnej krasie. Temperatura za oknem wydaje się na dłużej pozostać poniżej 10 st. C, zwłaszcza w nocy i rankami. Kwestią dni jest więc start sezonu grzewczego. Tradycyjnie już przy tej okazji poszukiwania jak najtańszego opału będą graniczyć z cudem. Nie licząc takich wyjątków, jak kończąca się właśnie promocja w sklepie PGG, cena węgla będzie już tylko rosnąć.

Górnicy cały czas w rozmowach z rządem upierają się przy podpisanej ponad trzy lata temu umowie społecznej, która zakłada, że w Polsce węgiel będzie wydobywany do 2049 r. Tymczasem coraz więcej ekspertów mówi wprost: tak długo z czarnym złotem nie przetrwamy, trzeba stawiać na przyspieszenie odchodzenia. Teraz trzy grosze dorzuca Aleksander Śniegocki, prezes Instytutu Reform, który przypomina o terminie całkowitego wycofania węgla z ogrzewania budynków.

Z tą umową społeczną i produkcją węgla do 2049 r. musiał ktoś górników zrobić w konia. Kiedy tak kurczowo trzymają się dat umieszczonych w harmonogramie zamykania kopalń, pojawiają się informacje o możliwej likwidacji już drugiego wyrobiska węglowego. Nawet Polska Grupa Energetyczna (PGE) nie ukrywa już planów względem dekarbonizacji. Zgodnie z nimi Elektrownia Rybnik ma jeszcze produkować energię tylko przez 15 miesięcy.

Europa znowu ucieka węglowej Polsce. Tym razem chodzi o energię. U nas górnicy najchętniej fedrowaliby węgiel jeszcze przez ćwierć wieku. Tymczasem w miksie energetycznym Unii Europejskiej właśnie jesteśmy świadkami zmiany warty: energia słoneczna i wiatrowa po raz pierwszy w historii wyprzedziły paliwa kopalne. Z kolei Wielka Brytania ostatecznie żegna się z węglem i 30 września zamknie swoją ostatnią kopalnię.

Rano za oknem temperatura coraz częściej spada poniżej 10 st. C., w mieszkaniach jest mniej niż 20 st. To jasny sygnał, że dosłownie za chwilę zacznie się kolejny sezon grzewczy. Zdają sobie doskonale sprawę z tego poszczególne przedsiębiorstwa ciepłownicze, które już czekają na sygnał w blokach startowych. Wie o tym dobrze też Polska Grupa Górnicza (PGG), która właśnie z tego względu obiecała zwiększyć liczbę Kwalifikowanych Dostawców Węgla do 250. To było miesiąc temu i od tego czasu nic się nie zmieniło.

Dlaczego Ministerstwo Przemysłu ma siedzibę w Katowicach? Najpierw myślałem, że premier Donald Tusk sprytnie ulokował resort w Katowicach, żeby przy okazji organizowania protestów, górnicy nie musieli już nękać Warszawy, tylko mogli zostać u siebie, na Śląsku. Ale potem kapnąłem się, że przecież ten rząd z górnikami o nic się nie kłóci i o żadnych manifestacjach nie może być mowy. I wtedy zrozumiałem prawdziwą, o co chodzi. Ministerstwo Przemysłu ma dbać o dobry nastrój górniczej braci i jak trzeba, być jej rzecznikiem. Trzeba przyznać, że ministerstwo wywiązuje się z tych zadań znakomicie.

Odchodzenie od węgla to problem, z którym rząd nie potrafi sobie poradzić. Resort klimatu chce przyspieszenia i celuje w wrzucenie węgla z miksu energetycznego w 2040 r. Podobno przychyla się do tego również Ministerstwo Aktywów Państwowych. Gorzej z Ministerstwem Przemysłu, które od momentu powstania, powtarza górnikom, że podpisana w maju 2021 r. umowa społeczna jest obowiązująca w pierwotnej wersji, tym samym harmonogram zamykania kopalni kończy się za ćwierć wieku 

Polska jest jednym z ostatnich krajów w Unii Europejskiej, który jeszcze nie wyznaczył daty odejścia od węgla, co podobno ma się w najbliższych tygodniach zmienić. Czy to w ogóle ma sens? Reszta świata raczej na rozwód z czarnym złotem nie stawia. Wystarczy zerknąć w stronę Chin czy Indii, żeby się przekonać, że węgiel wcale jeszcze nie jest pieśnią przeszłości.

Do tej pory sam wielokrotnie wieszałem psy na obecnym rządzie za brak jednoznacznej strategii energetycznej. Koronnym dowodem była mnie była między innymi przedłużająca się ciągle nowelizacja ustawy wiatrakowej i uparte obiecywanie górnikom przez Ministerstwo Przemysłu dochowanie umowy społecznej w pierwotnej wersji i wydobywanie węgla jeszcze przez 25 lat. Ale teraz biję się w piersi, bo wychodzi na to, że władza ma plan i nie będzie bała się go pokazać. Jestem przekonany, że ten bardzo nie spodoba się górnikom. O sprawie napisał Bloomberg.

Już wiadomo, że Narodowa Agencja Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE), która miała posprzątać aktywa węglowe po spółkach energetycznych, koniec końców nie powstanie. Ale to wcale nie znaczy, że rząd z tą węglową kulą u nogi nic nie chce zrobić. Prowadzone są już rozmowy na ten temat. Ale nawet jak się przedłużą, to same spółki mają kilka scenariuszy na pozbycie się tego balastu. Niestety, w jednym z nich główną rolę odgrywa inne paliwo kopalne - gaz ziemny.

Ustawa wiatrakowa to doskonały przykład na to, jak Polska - czy to pod rządami konserwatystów, czy liberałów - traktuje transformację energetyczną. Tutaj absurd goni absurd. Dlatego, kiedy usłyszałem z ust przedstawiciela Ministerstw Aktywów Państwowych, że rząd w ciągu kilku tygodni przedstawi strategię odejścia od węgla, to szybko zakreśliłem w kalendarzu ten deadline czerwonym kółkiem. Chcę wziąć wtedy wolne i obserwować ten cyrk na żywo.