Kowalski ma problem z finansami. Powód? „Bo w szkole mnie nie nauczyli”
Badanie „Finanse Polaków” pokazuje, że Polacy mają niską wiedzę finansową, a tylko co trzecia osoba ocenia swoje umiejętności w tym zakresie jako pozytywne. Główną przyczyną takiego stanu są braki w edukacji finansowej, która według nich powinna być obowiązkowa w szkołach, najlepiej już od etapu podstawowego, a nawet przedszkolnego.
Badanie opinii publicznej „Finanse Polaków”, zrealizowane na zlecenie Banku Millennium, dostarcza aktualnych informacji na temat sytuacji finansowej Polaków, ich podejścia do oszczędzania i inwestowania, warunków mieszkaniowych.
W tym roku Bank Millennium rozszerzył zakres badania o pytania dotyczące wiedzy finansowej. Wyniki tej części została opublikowana tuż po rozpoczęciu roku szkolnego, które przypomina, jak ważna jest edukacja, także ta finansowa.
Edukacja finansowa to nie tylko nauka o pieniądzach - to nauka o wyborach, odpowiedzialności i przyszłości. Brak świadomości finansowej może prowadzić nie tylko do osobistych dramatów, takich jak zadłużenie czy brak oszczędności, ale także do szerszych konsekwencji gospodarczych i społecznych - komentuje Iwona Jarzębska, prezeska Fundacji Banku Millennium.
Jej zdaniem im wcześniej zaczniemy edukację finansową, tym większa szansa, że kolejne pokolenia będą żyły świadomie, odpowiedzialnie i bez lęku o przyszłość.
Fundacja od 10 lat prowadzi autorski program edukacji finansowej dla dzieci w wieku przedszkolnym i rodziców w całej Polsce. Przeszkoliła już prawie 100 tys. dzieci.
Polacy nie umieją zarządzać finansami
Z badania „Finanse Polaków” wynika, że jedynie co trzeci Polak (31 proc.) pozytywnie ocenia swoje umiejętności zarządzania finansami. Blisko połowa respondentów (49 proc.) określa je jako przeciętne, a co piąty pytany (20 proc.) - jako słabe.
Największe braki wiedzy i kompetencji Polacy dostrzegają w obszarze inwestycji – wskazało na to niemal 40 proc. badanych. Co piąty respondent przyznał, że ma trudności z tematami takimi jak podatki, psychologia pieniędzy, planowanie emerytalne i zabezpieczenie przyszłości, kredyty, a także oszczędzanie.
15 proc. uczestników badania ocenia swoje umiejętności w zakresie zarządzania domowym budżetem i planowania wydatków jako niewystarczające, a 10 proc. deklaruje potrzebę większego wsparcia w obszarze zarządzania długiem. Co piąty respondent nie potrafił jednoznacznie wskazać, w jakim obszarze potrzebuje więcej wiedzy, natomiast 9 proc. uznało, że nie ma takich potrzeb.
Brak edukacji przekłada się na błędne decyzje finansowe
Badanie „Finanse Polaków” objęło deklaratywną znajomość pojęć finansowych. Najbardziej rozpoznawalne dla respondentów okazały się terminy takie jak: inflacja, oprocentowanie lokaty oraz stopy procentowe. Umiejętność ich wyjaśnienia innej osobie zadeklarowało odpowiednio 82 proc., 81 proc. i 72 proc. uczestników badania.
Największe trudności ze zrozumieniem i wytłumaczeniem innym sprawiają natomiast pojęcia takie jak: dywersyfikacja ryzyka, wartość osobista netto oraz dochód pasywny. Ponad połowa respondentów przyznała, że ich nie rozumie lub nie potrafiłaby ich objaśnić, a w przypadku ostatniego z tych terminów – aż 63 proc. Co ciekawe, 7 proc. respondentów nie znało żadnego z 12 terminów finansowych, o które zostali zapytani w badaniu.
Braki w wiedzy finansowej wynikają m.in. z ograniczonego dostępu do edukacji – blisko połowa Polaków (49 proc.) uważa, że nie jest ona powszechnie dostępna. Najczęściej wskazywane bariery to: niezrozumiały, specjalistyczny język (54 proc.), zbyt późne rozpoczęcie edukacji finansowej (44 proc.) oraz brak działań edukacyjnych w mniejszych miejscowościach lub na wsi (36 proc.).
Ponad połowa pytanych Polaków przyznaje, że sami mieli ograniczony dostęp do edukacji finansowej. W przypadku połowy respondentów (50 proc.) niedostateczna edukacja finansowa przełożyła się na błędne decyzje finansowe podejmowane w przeszłości.
Więcej wiadomości na temat pieniędzy można przeczytać poniżej:
Skąd Polacy czerpią wiedzę na temat finansów
Skąd zatem Polacy najczęściej czerpią wiedzę o finansach? Największa grupa wskazuje na strony internetowe oraz materiały edukacyjne przygotowane przez banki i instytucje finansowe (39 proc.). Kolejne źródła to rodzina i znajomi (29 proc.), artykuły i blogi w internecie (20 proc.) oraz telewizja i radio (również 20 proc.).
Wyniki badania potwierdzają silne społeczne zapotrzebowanie na systemowe rozwiązania w zakresie edukacji finansowej. Według respondentów odpowiedzialność za nią powinna spoczywać na szkołach i uczelniach aż 63 proc. badanych uważa, że to właśnie placówki oświatowe powinny pełnić kluczową rolę w przekazywaniu wiedzy finansowej.
W dalszej kolejności wymienili rząd i instytucje publiczne (34 proc.), rodzinę i najbliższe otoczenie (30 proc.) oraz banki i instytucje finansowe (26 proc.). Najmniejsze oczekiwania badani Polacy mają wobec influencerów i ekspertów w mediach społecznościowych (2 proc.) oraz pracodawców (6 proc.).
Respondenci są przekonani o tym, że edukacja finansowa powinna być obowiązkowa w szkołach - uważa tak aż 83 proc. z nich. Ponad połowa z tych respondentów (52 proc.) jest zdania, że edukacja powinna rozpocząć się w szkole podstawowej, a 35 proc. wskazuje na szkołę średnią. Niespełna co dziesiąty pytany sądzi, że edukację finansową warto wprowadzić już na etapie przedszkolnym.
Dysponujemy opiniami uznanych pedagogów, a także precyzyjnymi badaniami zrobionymi wśród rodziców przedszkolaków, z których wynika, że aż 75 proc. z nich jest zdania, że wiek 3-7 lat to najlepszy moment na rozpoczęcie edukacji finansowej - mówi Iwona Jarzębska.
I dodaje, że jeśli chcemy wychować pokolenie świadomych, odpowiedzialnych obywateli, to edukację finansową należy zacząć już w przedszkolu, gdy dzieci kształcą swoje nawyki i postawy. Skoro już 3-latki rozpoczynają naukę języków obcych w formie zabawy, piosenek i historyjek, to w sen sam sposób można przekazywać ważne treści finansowe.
Ucząc dzieci wartości pieniądza, odpowiedzialności i planowania, dajemy im narzędzia do świadomego i bezpiecznego funkcjonowania w dorosłym świecie - ocenia Iwona Jarzębska.
Kierowana przez Iwonę Jarzębską Fundacja Banku Millennium w ciągu 10 lat przeszkoliła blisko 100 000 przedszkolaków na warsztatach z cyklu „Finanse Polaków”, w których czasie dzieci uczą się podstaw zarządzania pieniędzmi, rozpoznawania monet i banknotów, planowania wydatków oraz znaczenia oszczędzania – wszystko poprzez zabawę, interaktywne ćwiczenia i angażujące historie dostosowane do wieku przedszkolaków.
Badanie „Finanse Polaków” zrealizował w dniach 6-12 czerwca 2025 roku Ogólnopolski Panel Badawczy Ariadna na zlecenie Banku Millennium na reprezentatywnej próbie 1046 osób metodą CAWI.
