kopciuchy

Na świecie węgiel tanieje w oczach, ale nie u nas. Ba, w Polsce klienci mogą się mocno zdziwić na widok niektórych ofert. Wciąż się pojawiają ogłoszenia z ceną 4500 zł za tonę. Dlaczego tak drogo? Jedną z głównych przyczyn jest to, że w naszych domach wciąż mamy piece na paliwa stałe, a to oznacza, że bez względu na cenę Polacy będą kupować potrzebny do nich opał.

Chociaż już w zeszłym roku miały zakończyć się konsultacje w sprawie wprowadzonych zmian do zawieszonego programu Czyste Powietrze, to dalej nie do końca wiadomo, jak po wznowieniu naboru wniosków będzie wyglądał ten system dofinansowań. Zwłaszcza, że cały czas do Ministerstwa Klimatu i Środowiska (MKiŚ) oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) trafiają nowe propozycje, a akceptacja niektórych oznaczałaby ogromne zmiany dla Czystego Powietrza.

Za nami już 74 dni od zawieszenia programu Czyste Powietrze, który na nowo uruchomi nabór wniosków dopiero 31 marca br. Niestety, na próżno szukać alternatywnego, ogólnopolskiego instrumentu wycelowanego w smog. W efekcie jakość powietrza w Polsce znowu pozostawia wiele do życzenia. Kraków jest na 2. miejscu, a Warszawa właśnie zajęła 5. lokatę wśród miast Europy z najbardziej brudnym powietrzem.

Cały czas są problemy z programem finansującym wymianę kopciuchów. Rząd twierdzi, że po kłopotach z pieniędzmi w programie Czyste Powietrze z początku roku nie ma już śladu. I o dalsze finansowanie można być spokojnym na kolejne lata. Tak brzmi wersja oficjalna. Ale wcale nie będzie tak różowo. O największe zagrożenia inicjatywy koncentrującej się na wymianie kopciuchów zapytaliśmy Andrzeja Gułę, współzałożyciela i jednego z liderów Polskiego Alarmu Smogowego.

Polski Alarm Smogowy kolejny raz pochylił się nad roczną statystyką programu Czyste Powietrze. Wyniki mocno różnią się od tych liczących składane wnioski uruchomienia w 2018 r. rządowej inicjatywy koncentrującej się na wymianie kopciuchów. W zestawie 30 najbardziej aktywnych gmin w 2023 r. dominują reprezentanci jednego województwa. Za to przedstawicieli tego uchodzącego za najbardziej zanieczyszczone – nie ma tam wcale.

Coraz bardziej duszący i zabijający smog jest jednym z ważniejszych wyzwań dla nowego rządu, który ma być zaprzysiężony w przyszłym tygodniu. Bo im zimniejsza aura w Polsce, tym bardziej dają o sobie znać kotły węglowe, które smrodzą niemiłosiernie. Efekt? Przed chwilą Kraków razem z Delhi w Indiach i Lahore w Pakistanie był najbardziej zanieczyszczonym miastem na świecie. Jednak w całym kraju normy dla pyłów zawieszonych przekraczane są o tysiące procent.

Ceny węgla i drewna kominkowego nieco spadły w stosunku do początku sezonu grzewczego w zeszłym roku, co jest dobrą informacją dla osób ogrzewających swoje domy w tradycyjny sposób. Gorsza jest taka, że ceny te ustabilizowały się na wysokim poziomie, więc eksploatacja wciąż popularnych kopciuchów wychodzi bardzo drogo. Nie do pobicia są koszty ogrzewania domu za pomocą pompy ciepła, ale tu problemem jest koszt inwestycji w taki system.

Takiego zamieszania z liczbą kopciuchów węglowych do wymiany w Polsce jeszcze nie było. Nawet były prezes NFOŚiGW przyznaje, że najwięcej namieszał dodatek węglowy, którego wypłatę uzależniono od wcześniejszego zgłoszenia źródła ciepła w Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. I właśnie w ten sposób zaczęły się mnożyć na potęgę piece na węgiel. Zarejestrowano ich już ok. 3,7 mln na paliwa stałe, tak jakby Programu Czyste Powietrze od czterech lat w ogóle nie było.

Zaczynamy coraz bardziej zderzać się z konsekwencjami braku nowych norm jakości powietrza i paliw stałych. W uszach cały czas również dzwonią słowa prezesa Kaczyńskiego, który radził Polakom palić wszystkim, czym się da, byle się ogrzać. W efekcie brudnym powietrzem nie jest już zasnute tylko południe kraju. Smog zaczyna też czuć się wyśmienicie nad Bałtykiem.

Palenie węglem w kopciuchu kojarzy się z ubóstwem – i to nie tylko energetycznym – ale dzisiaj to najdroższa metoda ogrzewania domu. Eksperci z Polskiego Alarmu Smogowego policzyli, w jaki sposób wzrost cen nośników energii przełożył się na koszty ogrzewania domu i wychodzi na to, że najmniej ekologiczne metody są także najbardziej drenujące finansowo.

Jak rząd szasta pieniędzmi na prawo i lewo, byle szybko, to głupio po te pieniądze nie sięgnąć, co? A jak sam tworzy dziurawe przepisy, to jego wina, że ludzie z tych luk korzystają i nie można mieć pretensji do społeczeństwa, że korzysta z okazji. No więc się zaczęło – Polacy zaczęli kombinować, jak dostać 3 tys. zł dopłaty do drogiego węgla, choć wcale nie używają go do ogrzewania domów.

Niebawem minie trzy lata od wprowadzenia w Krakowie zakazu ogrzewania domów węglem i drewnem. Stowarzyszeniu Miasto Jest Nasze nie udało się do tego namówić radnych Warszawy, ale szybko to naprawił Sejmik Województwa Mazowieckiego i zakazał palenia węgla i jego pochodnymi w stolicy od 1 października 2023 r. W Łodzi pokazują, że przyspieszanie przepisów antysmogowych to nie jedyna droga.

Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, Stowarzyszenie Miasto Jest Nasze oraz dwoje mieszkańców Warszawy zaskarżyli władze województwa mazowieckiego za nieskuteczną politykę antysmogową. Tymczasem w Katowicach odliczają ostatnie 100 dni, jakie zostały na wymianę starego pieca.

Sukces akcji Karny Kopciuch i Fundacji 360! Dzięki ich działaniom wójt śląskiej gminy Godów musiał nakazać jednemu z mieszkańców wymianę kotła, który ma negatywny wpływ na środowisko. To pierwszy taki przypadek w Polsce, ale z pewnością nie ostatni. Akcja ma wyjść poza województwo śląskie i rozlać się po całej Polsce.

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów sprawdził, czy sprzedawane kotły na paliwo stałe spełniają normy prawne. Niestety, nie wygląda to najlepiej. Bo cały czas nie ma zbyt dużego kłopotu z tym, żeby kupić kopciucha.

Kontrolerzy prześwietlili sklepy stacjonarne, internetowe, a nawet aukcje. Niestety nadal nie brakuje sprzedawców oferujących kotły na paliwa stałe, które są niezgodne z obowiązującymi normami.

Wszystkich tych, którzy uważają, że Kraków, zakazując palenia paliwami stałymi, wygonił raz na zawsze smog - czeka wyjątkowo ziemny prysznic. Okazuje się bowiem, że założona i zaplanowana likwidacja „kopciuchów” jest w powijakach i tak naprawdę nie działa.

Flagowy program rządu do walki ze smogiem wciąż nie może rozwinąć skrzydeł i potyka się o własne nogi. "Czyste Powietrze" miało nam pozwolić poczuć różnicę, ale na razie efekt programu jest śladowy. Bez zmian będzie tylko gorzej i bez unijnej kasy, za to z sankcjami TSUE.