umowa społeczna z górnikami

Bęcki dla rządu Donalda Tuska za prawdopodobne opóźnienie atomowe wcale nie są potrzebne. Wszak trudno na całym świecie wskazać budowę elektrowni jądrowej bez opóźnienia, która ruszyła na czas. Ale z tego, że ten jądrowy bałagan wiąże się z jednoczesnym brakiem energetycznej strategii i nawijaniem górnikom makaronu na uszu o produkcji węgla jeszcze przez 25 lat, kolejni ministrowie powinni się srogo tłumaczyć.

Ministerstwo Przemysłu pracuje na pełnych obrotach już od prawie tygodnia, a mnie w tym czasie dopadła schizofrenia energetyczna. Uważajcie, bo to chyba zaraźliwe. Bo chociaż węgla w Polsce jest coraz mniej, a zapasy czarnego złota przy kopalniach ciągle puchną, to resort utrzymuje, że za kilka miesięcy Bruksela klepnie umowę społeczną z górnikami, wedle której ostatnią kopalnię zamkniemy dopiero w 2049 r. Tymczasem na wcześniejszą likwidację naszych węglowych odkrywek wskazuje nawet zaktualizowana mała strategia energetyczna kraju, czyli Krajowy Plan na rzecz Energii i Klimatu do 2030 r. A może to nie choroba tylko strategia polityczna?

Ważniejsze od tego, czy w Katowicach rzeczywiście będzie miało siedzibę nowe Ministerstwo Przemysłu, wydaje się jak najszybsze opracowanie strategii i harmonogramu dla polskiego górnictwa. Dane są jednoznaczne. Może w październiku szarpnęło mocniej produkcją węgla ale za to patrząc rok do roku trudno mieć jakąś nadzieję. Oliwy do ognia dodają spółki wydobywcze, które już nie ukrywają, że czas zarabiania na węglu powoli się kończy.

Mam energetyczny mętlik w głowie. Bo z jednej strony słyszę, że słońce i wiatr dają nam coraz więcej energii, a węgiel z kolei idzie na boczny tor. I górnicze statystyki od miesięcy tylko to potwierdzają. Ale z drugiej Polska Grupa Górnicza (PGG) informuje o otwieraniu nowych klas górniczych, które cieszą się ciągle sporym powodzeniem. Teraz z kolei Spółka Usług Górniczych prowadzi rekrutację do pracy na terenie zakładów górniczych Tauronu Wydobycie. A co z założoną w umowie społeczną likwidacją kopalni? Usłyszałem, że to strachy na lachy.

Już ponad dwa lata mijają od podpisania umowy społecznej między górnikami a rządem. Przez ten czas dokument miała ratyfikować Komisja Europejska, ale tak się jeszcze nie stało. W zamian rząd puszcza przedwyborcze oczko do górników i twierdzi, że wszystko jest w należytym porządku. Tyle że jest już po spotkaniu dotyczącym przyszłości kopalni Staszic-Wujek. I tamte ustalenia do pierwotnego harmonogramu zamykania polskich kopalń mają się jak pięść do nosa. Bo wychodzi na to, że zakłady wydobywcze będziemy likwidować jednak wcześniej, niż to jeszcze niedawno planowaliśmy.

Jacek Sasin, wicepremier i szef aktywów państwowych, wysłał do górników jednoznaczny sygnał: nie musicie bać się o pracę i los kopalni, bo do 2049 r. rząd będzie chronił wydobycie węgla. Jednocześnie, dbając o fedrowanie jeszcze przez ponad ćwierć wieku, Sasin obiecuje osłonić nas wszystkich przed nadmiernymi cenami tej węglowej energii. Taki pakt energetyczny ma być dla Polski tarczą nie tylko przed polityką Putina, ale również przed dyktatem Brukseli.

Cieszą się polscy politycy od lewej do prawej, radości nie ukrywają górniczy związkowcy. Parlament Europejski zaakceptował zdecydowanie mniej bolesne dla Polski rozwiązania, niż niedawno zaproponowała Komisja Europejska. Tyle że to jeszcze nie koniec. Teraz czas na decydujące negocjacje między przedstawicielami PE, KE i Rady UE.

Trudna ta nasza transformacja energetyczna. Zwłaszcza że rząd z jednej strony chce mocniej postawić OZE, ale z drugiej nawet minimalnie nie koryguje górniczego harmonogramu rozpisanego do 2049 r. Musi przez to trzeszczeć w Zjednoczonej Prawicy. Nic dziwnego, że rząd wbrew wcześniejszym zapowiedziom nie zajmie się na najbliższym posiedzeniu aktualizacją Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040).

Chociaż boksowanie z górnikami trwa od paru lat, to Zjednoczona Prawica może być z siebie zadowolona. Udała jej się bowiem nie lada sztuka. Związkowcy z kopalń tylko i wyłącznie w politykach obecnej władzy widzą nie dość, że swoich najbardziej lojalnych obrońców, to w dodatku też mają ich za najpilniejszych wrogów polityki klimatycznej UE. Rządzący też z powodzeniem wmówili górnikom, że opozycja chce dla nich jak najgorzej, a ich kopalnie najchętniej zamknęłaby w 10 lat.

Barbórka zbliża się wielkimi krokami, więc rządzący coraz bardziej kadzą górnikom. Obiecują zwiększenie wydobycia węgla i przesunięcie w czasie harmonogramu likwidacji kopalń. Jarosław Kaczyński w specjalnym liście do Sekretariatu Górnictwa i Energetyki NSZZ Solidarność poleca nawet pracowników przemysłu wydobywczego Jasnogórskiej Pani. Górnicy już parę razy dali zrobić się w konia. Ale tym razem może być inaczej.

Jeżeli rząd myśli, że na kilka tygodni przed Barbórką wystarczy zapowiedzieć bardziej elastyczną politykę węglową, a wcześniej nakłonić Solidarność do odwołania Marszu Godności i w ten sposób zadbać o dobre nastroje górników - to bardzo się myli. Tym razem taka taktyka się nie sprawdzi i odwiedzanie kolejnych karczm piwnych na Śląsku przez wicepremiera Jacka Sasina nic w tym względzie nie zmieni. Bo górnicy czują się przez rząd oszukani i trudno im się dziwić.

Było wyrównanie inflacyjne i zapowiedź zwiększenia krajowego wydobycia węgla, co sugeruje więcej pracy na kopalniach. Nawet o umowie społecznej rząd nie wspomina od miesięcy ani słowem, żeby tylko górników nie drażnić. Awantura z nimi w środku kryzysu energetycznego z pewnością Zjednoczonej Prawicy się nie przysłuży. Ale wszystko wskazuje na to, że nie uda się jednak zagwarantować spokoju. Górnicy chcą wiedzieć konkretnie, na czym stoją. W przyszłym tygodniu wykrzyczą to w Warszawie.

Chociaż premier Mateusz Morawiecki przed wakacjami zapowiadał jeszcze w tym roku zwiększenie krajowego wydobycia węgla, to wiadomo już, że nic z tego nie będzie. Kopalnie szykują się natomiast na nowe inwestycje i chcą fedrować ze zdwojoną parą już w przyszłym roku. Polska Grupa Górnicza mówi o większej produkcji w 2023 r. o co najmniej pół miliona ton węgla. Ma to kosztować nawet 7 mld zł, jak nie więcej. Ale związkowcy tonują te hurra optymistyczne nastroje.

Już po okupacji głównej siedziby Tauronu. Zarząd spółki szybko dogadał się ze związkowcami. W znacznie gorszej sytuacji są górnicy z PGG, którzy cały czas czekają na jakikolwiek sygnał od rządu. Jego brak do końca tygodnia będzie zaś oznaczać kłopoty. Górnicy zapowiadają blokadę biur poselskich i wstrzymanie dostaw węgla do elektrowni. Co na to Ministerstwa Aktywów Państwowych? Cisza. PSE mówi za to o akcie terroryzmu, na który państwo musi zareagować.

Rząd wykorzystuje trudną sytuację na rynku energetycznym i dalej nawet nie ogląda się na notyfikację przez Komisję Europejską umowy społecznej z górnikami. Po przelaniu, w ramach pomocy publicznej, pierwszych środków na konta Polskiej Grupy Górniczej (PGG), teraz przyszedł czas na podobne wsparcie dla Tauronu.

Podpisana między rządem a górnikami umowa społeczna, która ma być legislacyjnym fundamentem polskiej transformacji energetycznej. Dokument zakłada zasady budowy i wdrażania instalacji tzw. czystego węgla.

Spełnia się najczarniejszy sen ekspertów klimatycznych. Bardzo możliwe, że rząd, z górnikami pod rękę, spisze od nowa zmienioną umowę społeczną, w której już nie będzie zakładanej żadnej redukcji wydobycia węgla. Niewykluczone, że w ten sam sposób wydłużony będzie żywot kopalń, które zgodnie z wcześniejszym harmonogramem miałyby działać do 2049 r. A wszystko dlatego, że Rosja napadła na Ukrainę i bezpieczeństwo energetyczne podobno trzeba definiować od początku.

Rosyjska agresja na Ukrainę spowodowała, że wiele krajów chce porzucić swoją dotychczasową politykę klimatyczną i planuje wrócić do węgla. Jak się można tego spodziewać: nie inaczej jest w Polsce. Przedstawiciele Związku Zawodowego Pracowników Zakładów Przeróbki Mechanicznej Węgla napisali już w tej sprawie do rządu. Chcą, żeby kopalnie dostały jeszcze jedną szansę.

Agresja na Ukrainie zmienia dotychczasowy układ energetyczny. Eksperci biją na alarm, że krajowe gospodarki, obecnie tak gremialnie wracające do paliw kopalnych, mogą raz na zawsze zniwelować Zielony Ład i planowaną w 2050 r. neutralność klimatyczną. Ale nie wszystkich martwi tak obrót sprawy. Na przykład polscy górnicy nie kryją zadowolenia.

Na razie przez rosyjską agresję na Ukrainie nie musimy martwić się o dostawy energii elektrycznej i ciepła. Gorzej będzie, jak wprowadzane na Moskwę restrykcje dotyczyć będą też węgla. Być może wtedy trzeba będzie plan likwidacji polskich kopalni pisać od nowa. Ale są jeszcze Niemcy, którzy już nie zgodzili się na wyłączenie Rosji z systemu SWIFT i z importem energii, od którego są też uzależnieni, może być tak samo.