system kaucyjny

Na stole są dwa projekty ustaw. Jeden dotyczy jednorazowego plastiku (SUP, ang. Single Use Plastic), a drugi systemu kaucyjnego. Branża od miesięcy nawołuje, żeby regulacje przyjmować w tym samym czasie, bo inaczej czekają nas kłopoty. Może stać się tak, że producenci napojów znajdą się w pułapce. I to bardzo dla siebie kosztownej.

Sieć sklepów Żabka wkracza właśnie z nową akcją dla klientów. Zamiast czekać na odgórne zalecenia ws. systemu kaucyjnego, postanowiła wziąć sprawy w swoje ręce. A dokładnie puste butelki po piwie, które nie dość, że przyjmie, to jeszcze poza kaucją dorzuci kasę w gratisie.

O tym, jak ostatecznie będzie wyglądać system kaucyjny w Polsce, dowiadujemy się już coraz więcej. Jednak to, kiedy zacznie obowiązywać - cały czas jest zagadką. Bo też politycy Zjednoczonej Prawicy kaucje traktują dokładnie tak po macoszemu jak słynną zasadę 10H, która od lat blokuje rozwój lądowej energetyki wiatrowej. W jednym i drugim przypadku już trudno zliczyć wszystkie zapowiedzi zmiany przepisów, które jednak ciągle pozostają takie same.

Ostatni raz browary w Polsce podniosły kaucję za półlitrową butelkę zwrotną po piwie z 35 na 50 groszy w 2017 r. Ale po sześciu latach Grupa Żywiec postanowiła pomajstrować przy cenniku i przy okazji podniosła kaucję z 50 gr do 1 zł. Podstawowy powód taki sam jak przed laty: ekonomia. Tymczasem saga dotycząca polskiego systemu kaucyjnego znowu chyba utknęła w martwym punkcie.

Zgodnie z zapowiedziami Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie dotyczące opakowań i odpadów opakowaniowych (Packaging and Packaging Waste Regulation – PPWR). Bruksela miała już powyżej uszu, że ze strony państw członkowskich słyszała tylko kolejne zapewnienia podjęcia stosownych regulacji, z których jednak nic nie wynikało. Stowarzyszenie Plastics Europe chwali nowe przepisy, ale też wytyka błędy.

Z systemem kaucyjnym i cała gospodarka odpadami w Polsce jest trochę tak jak z nieszczęsną zasadą 10H, która od sześciu lat blokuje rozwój lądowej energetyki wiatrowej. Tutaj też politycy od lat mówią o skutecznym recyklingu i obiegu zamkniętym, ale z tych słów niestety niewiele wynika. Wszystko jest rozciągane na kolejne lata. Inni w UE wcale pod tym względem nie są od Polski dużo lepsi. Dlatego Bruksela straciła cierpliwość. Komisja Europejska nie zamierza dłużej czekać na dobrą wolę państw członkowskich, tylko narzuci swoje rozporządzenie.

Przepisy dotyczące systemu kaucyjnego miały być przyjęte najpóźniej w połowie tego roku. Zamiast tego po wakacjach pojawił się kolejny projekt. Eksperci po jego lekturze są zszokowani, bo wychodzi na to, że nikt ich uwag w Ministerstwie Klimatu i Środowiska nie posłuchał. Dziwne, prawda?

Jeśli rząd jakiś projekt ustawy lubi, to gwarantuje mu turbo przyspieszenie przy procedowaniu w Sejmie. Szast-prast i po sprawie. Nie traci czasu na opinie ekspertów i konsultacje społeczne. No chyba że jakieś regulacje rządowi się nie podobają. Wtedy mamy do czynienia z ustawicznym przekonywaniem społeczeństwa, że ciągle są konsultowane i analizowane. Tak było z normami jakości węgla, tak jest też z zasadą 10H i systemem kaucyjnym. Rozmawiamy o tym z Filipem Piotrowskim ze Stowarzyszenia Zero Waste.

Pojawia się coraz więcej krytycznych uwag dotyczących projektu polskiego systemu kaucyjnego. Nie wiadomo, jak na nie zareaguje Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Najgorzej jak resort będzie chciał to wszystko zamieść pod dywan i udawać, że nic się nie stało. Wtedy może ziścić się najgorszy z możliwych scenariuszy, w którym na polskiej kaucji zyskają duże zagraniczne sieci handlowe, kosztem mniejszych, rodzimych sklepów.

Globalne marki stosują zwodnicze taktyki zwane greenwashingiem, aby wprowadzać konsumentów w błąd - wynika z raportu fundacji Changing Markets Foundation. W najnowszym raporcie fundacja zarzuca znanym markom, takim, jak m.in. Coca-Cola, Unilever, Ikea, Tesco, Lidl, że „stosują kłamliwe twierdzenia” dotyczące stosowania rzekomo ekologicznych opakowań z tworzyw sztucznych dla swoich produktów.

Przedsiębiorcy nie ukrywają, że wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce będzie dla nich zdecydowanie większym i bardziej kosztownym wyzwaniem niż zakaz handlu w niedziele. Ale też bardzo chcieliby wiedzieć już teraz, na czym stoją i na jakie rozwiązania legislacyjne powinni się przygotować. Na razie wiadomo tylko tyle, że w trakcie konsultacji do Ministerstwa Klimatu i Środowiska wpłynęło w tej sprawie sporo uwag i komentarzy.

Rząd Mateusza Morawieckiego przygotowuje się do wprowadzenia od początku 2023 r. systemu kaucyjnego. Ale w krajach, gdzie jest już od lat udomowiony – idą o krok dalej. W Hiszpanii padł pomysł, żeby tak samo, jak butelki plastikowe, traktować też niedopałki papierosów. W efekcie kupujący paczkę papierosów musieliby do kieszeni sięgnąć ciut głębiej, ale zyskać miałoby za to środowisko.

W ciągu kilku dni, najdalej tygodni, poznamy zaktualizowany po konsultacjach projekt ustawy wprowadzającej w Polsce system kaucyjnego. Tym samym Ministerstwo Klimatu i Środowiska nie zmienia wyznaczonej sobie ścieżki legislacyjnej, w której przepisy przyjęte mogą być po wakacjach, a zaczną obowiązywać z początkiem 2023 r. Co na to eksperci?

Najpierw Ministerstwo Klimatu i Środowiska przekonywało, że system kaucyjny w Polsce pojawi się z końcem 2022 r. Potem wyszło na jaw, że być może tak się rzeczywiście stanie, ale za trzy lata później, bo rząd chce dać przedsiębiorcom nawet dwa lata na dostosowanie się do nowych regulacji. Teraz zaś wypracowana jest legislacyjna ścieżka, co ma pozwolić na przyjęcie tych przepisów już po wakacjach, w październiku.

Miał zmienić zasady gry i wprowadzić rozszerzoną odpowiedzialność producentów (ROP) opakowań. Miał też wejść w życie na początku 2022 r. Ministerstwo Klimatu i Środowiska jednak twierdzi, że w pełni nowe regulacje mogą zacząć obowiązywać dopiero od 2025 r.

Wszystko wskazuje, że przepisy o rozszerzonej odpowiedzialności producenta znowu zostaną odłożone w czasie. Ale nie przez gasnącą pandemię ani przez wojnę na Ukrainie. Okazuje się, że rząd z nowym prawem chce trochę poczekać, bo boi się, że jak wejdzie w życie, to dodatkowo podkręci inflację.

System kaucyjny zaproponowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska wzbudził spore kontrowersje. Środowisko przedsiębiorców opakowań aluminiowych postanowiło zabrać głos w sprawie objęcia aluminiowych puszek po napojach systemem kaucji i ma kilka ciekawych alternatywnych propozycji.

Już 17 krajów UE albo ma albo właśnie wdraża system kaucyjny. Od 1 stycznia dołączy do nich Słowacja. Nasi sąsiedzi wprowadzą system kaucyjny na plastikowe butelki i aluminiowe puszki.  Już teraz obejmuje szklane butelki. Co z Polską? Niestety nic nowego.

Unia Metropolii Polskich apeluje o szybsze prace nad ustawą o rozszerzonej odpowiedzialności producentów i przepisami o systemie kaucyjnym. Samorządy od dłuższego czasu domagają się, aby odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami brali na siebie także producenci opakowań i towarów.

Od teraz napoje Pepsi dostępne będą w butelkach w 100 proc. wykonanych z recyklingu. Choć to ważny krok w kierunku czystszej Polski, wciąż czekamy na kompleksowe rozwiązania, takie jak system kaucyjny i butelkomaty.