system kaucyjny

Trwa wyścig z czasem. Sejm jak tylko mógł przyspieszył procedowanie projektu ustawy, wprowadzającej u nas system kaucyjny. Teraz kolej na Senat, który ma się tym zająć podczas jednych z wakacyjnych obrad. Wszystko po to, żeby zdążyć przed jesiennymi wyborami, które mogą zmienić polityczny układ sił. Producenci opakowań uważają, że legislacyjne przepychanki nie mają już żadnego sensu, bo i tak nie zdążymy na czas.

Piwo w butelce zwrotnej od 2025 r. podrożeje o 10 zł. Tak uważa Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego – Browary Polskie, krytykując przyjęty przez Sejm projekt ustawy o systemie kaucyjnym. Kaucja za butelkę ma być obowiązkowa, a producentom będą grozić wysokie kary za niestosowanie się do nowych przepisów. Producenci piwa straszą, że koszty te zostaną przerzucone na klientów, którzy zapłacą o 10 zł więcej za piwo w butelce.

Chociaż Ministerstwo Klimatu i Środowiska ogłasza przyjęcie przez rząd ustawy w sprawie systemu kaucyjnego i zapowiada jego wejście w życie w 2025 r., to jeszcze nic w tym względzie nie jest przesądzone. Dopiero mamy ruch ze strony gabinetu premiera Morawieckiego, a przecież jeszcze jest Sejm, Senat i na koniec podpis prezydenta. Biorąc zaś pod uwagę, jak sam rząd długo przekładał w czasie właśnie klepnięte regulacje, można mieć spore wątpliwości, czy uda się tę drogę legislacyjną zakończyć w parę miesięcy, jeszcze w tej kadencji parlamentarnej.

W porządku obrad najbliższego posiedzenia Sejmu na próżno szukać projektu ustawy o systemie kaucyjnym. Wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba po raz kolejny składa obietnice i twierdzi, że jeżeli nikt z rządu nie wniesie żadnych uwag, to może uda się nad tym pochylić jeszcze w czerwcu. Dobrze jakby tak się stało, bo dalsze przekładanie tego w czasie może nas słono kosztować.

Wszyscy eksperci, z którymi rozmawialiśmy o polskim systemie kaucyjnym, cieszą się z tego, że na stronach Rządowego Centrum Legislacyjnego pojawiły się dwa rozporządzenia w tej sprawie. Zgodnie twierdzą, że to krok we właściwą stronę. Ale to nie jest wcale tak, że nikt już nie ma żadnych wątpliwości. Te producenci opakowań i nie tylko zgłaszają od lat, bo też tyle trwa tworzenie w Polsce znowu mechanizmu kaucji i zwrotu opakowania.

Miesiąc po tym, jak Ministerstwo Klimatu i Środowiska zakończyło prace nad projektem regulacji w sprawie uruchomienia w naszym kraju systemu kaucyjnego, na stronach Rządowego Centrum Legislacyjnego pojawiły się dwa rozporządzenia w tej sprawie. Jesteśmy więc coraz bliżej tego, żeby od 2025 r. taki mechanizm wreszcie zadziałał.

Trudno już zliczyć rządowe zapowiedzi dotyczące wprowadzenia w Polsce systemu kaucyjnego. Za każdym razem z bliżej nieznanych przyczyn przyjęcie tych regulacji oddalane jest w czasie. Chociaż teraz Ministerstwo Klimatu i Środowiska zakończyło już swoje prace nad tym dokumentem i niebawem pochylić nad nim ma się też rząd. Tymczasem z najnowszych badań wiemy, jak ten mechanizm zwrotów opakowań oceniany jest w Europie.

Na stole są dwa projekty ustaw. Jeden dotyczy jednorazowego plastiku (SUP, ang. Single Use Plastic), a drugi systemu kaucyjnego. Branża od miesięcy nawołuje, żeby regulacje przyjmować w tym samym czasie, bo inaczej czekają nas kłopoty. Może stać się tak, że producenci napojów znajdą się w pułapce. I to bardzo dla siebie kosztownej.

Sieć sklepów Żabka wkracza właśnie z nową akcją dla klientów. Zamiast czekać na odgórne zalecenia ws. systemu kaucyjnego, postanowiła wziąć sprawy w swoje ręce. A dokładnie puste butelki po piwie, które nie dość, że przyjmie, to jeszcze poza kaucją dorzuci kasę w gratisie.

O tym, jak ostatecznie będzie wyglądać system kaucyjny w Polsce, dowiadujemy się już coraz więcej. Jednak to, kiedy zacznie obowiązywać - cały czas jest zagadką. Bo też politycy Zjednoczonej Prawicy kaucje traktują dokładnie tak po macoszemu jak słynną zasadę 10H, która od lat blokuje rozwój lądowej energetyki wiatrowej. W jednym i drugim przypadku już trudno zliczyć wszystkie zapowiedzi zmiany przepisów, które jednak ciągle pozostają takie same.

Ostatni raz browary w Polsce podniosły kaucję za półlitrową butelkę zwrotną po piwie z 35 na 50 groszy w 2017 r. Ale po sześciu latach Grupa Żywiec postanowiła pomajstrować przy cenniku i przy okazji podniosła kaucję z 50 gr do 1 zł. Podstawowy powód taki sam jak przed laty: ekonomia. Tymczasem saga dotycząca polskiego systemu kaucyjnego znowu chyba utknęła w martwym punkcie.

Zgodnie z zapowiedziami Komisja Europejska opublikowała rozporządzenie dotyczące opakowań i odpadów opakowaniowych (Packaging and Packaging Waste Regulation – PPWR). Bruksela miała już powyżej uszu, że ze strony państw członkowskich słyszała tylko kolejne zapewnienia podjęcia stosownych regulacji, z których jednak nic nie wynikało. Stowarzyszenie Plastics Europe chwali nowe przepisy, ale też wytyka błędy.

Z systemem kaucyjnym i cała gospodarka odpadami w Polsce jest trochę tak jak z nieszczęsną zasadą 10H, która od sześciu lat blokuje rozwój lądowej energetyki wiatrowej. Tutaj też politycy od lat mówią o skutecznym recyklingu i obiegu zamkniętym, ale z tych słów niestety niewiele wynika. Wszystko jest rozciągane na kolejne lata. Inni w UE wcale pod tym względem nie są od Polski dużo lepsi. Dlatego Bruksela straciła cierpliwość. Komisja Europejska nie zamierza dłużej czekać na dobrą wolę państw członkowskich, tylko narzuci swoje rozporządzenie.

Przepisy dotyczące systemu kaucyjnego miały być przyjęte najpóźniej w połowie tego roku. Zamiast tego po wakacjach pojawił się kolejny projekt. Eksperci po jego lekturze są zszokowani, bo wychodzi na to, że nikt ich uwag w Ministerstwie Klimatu i Środowiska nie posłuchał. Dziwne, prawda?

Jeśli rząd jakiś projekt ustawy lubi, to gwarantuje mu turbo przyspieszenie przy procedowaniu w Sejmie. Szast-prast i po sprawie. Nie traci czasu na opinie ekspertów i konsultacje społeczne. No chyba że jakieś regulacje rządowi się nie podobają. Wtedy mamy do czynienia z ustawicznym przekonywaniem społeczeństwa, że ciągle są konsultowane i analizowane. Tak było z normami jakości węgla, tak jest też z zasadą 10H i systemem kaucyjnym. Rozmawiamy o tym z Filipem Piotrowskim ze Stowarzyszenia Zero Waste.

Pojawia się coraz więcej krytycznych uwag dotyczących projektu polskiego systemu kaucyjnego. Nie wiadomo, jak na nie zareaguje Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Najgorzej jak resort będzie chciał to wszystko zamieść pod dywan i udawać, że nic się nie stało. Wtedy może ziścić się najgorszy z możliwych scenariuszy, w którym na polskiej kaucji zyskają duże zagraniczne sieci handlowe, kosztem mniejszych, rodzimych sklepów.

Globalne marki stosują zwodnicze taktyki zwane greenwashingiem, aby wprowadzać konsumentów w błąd - wynika z raportu fundacji Changing Markets Foundation. W najnowszym raporcie fundacja zarzuca znanym markom, takim, jak m.in. Coca-Cola, Unilever, Ikea, Tesco, Lidl, że „stosują kłamliwe twierdzenia” dotyczące stosowania rzekomo ekologicznych opakowań z tworzyw sztucznych dla swoich produktów.

Przedsiębiorcy nie ukrywają, że wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce będzie dla nich zdecydowanie większym i bardziej kosztownym wyzwaniem niż zakaz handlu w niedziele. Ale też bardzo chcieliby wiedzieć już teraz, na czym stoją i na jakie rozwiązania legislacyjne powinni się przygotować. Na razie wiadomo tylko tyle, że w trakcie konsultacji do Ministerstwa Klimatu i Środowiska wpłynęło w tej sprawie sporo uwag i komentarzy.

Rząd Mateusza Morawieckiego przygotowuje się do wprowadzenia od początku 2023 r. systemu kaucyjnego. Ale w krajach, gdzie jest już od lat udomowiony – idą o krok dalej. W Hiszpanii padł pomysł, żeby tak samo, jak butelki plastikowe, traktować też niedopałki papierosów. W efekcie kupujący paczkę papierosów musieliby do kieszeni sięgnąć ciut głębiej, ale zyskać miałoby za to środowisko.

W ciągu kilku dni, najdalej tygodni, poznamy zaktualizowany po konsultacjach projekt ustawy wprowadzającej w Polsce system kaucyjnego. Tym samym Ministerstwo Klimatu i Środowiska nie zmienia wyznaczonej sobie ścieżki legislacyjnej, w której przepisy przyjęte mogą być po wakacjach, a zaczną obowiązywać z początkiem 2023 r. Co na to eksperci?