recykling

Polska dopiero zaczyna porządkować gospodarkę odpadami. Rodzący się w bólach system kaucyjny ma zadebiutować na początku przyszłego roku. Tymczasem w Europie coraz bardziej popularny staje się inny trend. Chodzi o kupowanie produktów sypkich na wagę do własnego pojemnika. Ten rynek do końca obecnej dekady ma osiągnąć obroty w wysokości 1,2 mld euro.

Do startu polskiego systemu kaucyjnego zostało 10 miesięcy. Pojawiają się pierwsi jego organizatorzy, chociaż oficjalnych wskazań Ministerstwa Klimatu i Środowiska jeszcze nie ma. Cały czas spore wątpliwości budzi zaproponowana przez resort wysokość kaucji. Do ekspertów wzywających do jej podwyższenia dołącza Marcel Rakowski, prezes zarządu spółki PolKa - Polska Kaucja.

Najnowszy tygodnik Polskiego Instytutu Ekonomicznego zwraca uwagę, że pod względem odpadów komunalnych, które trafiają do recyklingu, cały czas mamy sporo do poprawienia, chociaż w ostatnich latach odnotowaliśmy wyraźny wzrost. Ale eksperci nie mają żadnych wątpliwości: albo rząd zajmie się kompleksowo gospodarka odpadami, albo trafimy do recyklingowego ogona UE.

W Polsce system kaucyjny ma ruszyć 1 stycznia 2025 r. Przygotowują się do tego i producenci i dystrybutorzy, a także sprzedawcy. Roboty naprawdę jest sporo, dlatego nikt nie chce marnować czasu. Stąd też wspólna inicjatywa Grupy Biosystem oraz Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Ochrony Środowiska, dotycząca utworzenia Systemu Kaucyjnego Zwrotka.

Proces przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną generuje niespotykany dotąd popyt na zielone metale i inne minerały. To może być wąskie gardło transformacji. Aby zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia w skali globalnej, potrzeba istotnych inwestycji i innych działań dostosowawczych.

Poprzednie szefostwo Ministerstwa Klimatu i Środowiska (MKiŚ) na odchodnym opublikowało rozporządzenie w sprawie wysokości stawek opłat produktowych. Przy tej okazji nie wzięto pod uwagę żadnych zgłoszeń, jakie padły w trakcie prowadzonych konsultacji społecznych. I przez to łatwe w recyklingu puszki aluminiowe zagrożone są sankcyjną opłatą produktową blisko trzy razy większą niż opakowania po substancjach niebezpiecznych. Fundacja RECAL wzywa nowe szefostwo resortu do weryfikacji zaproponowanych stawek.

Niby czasu jest całkiem sporo, bo system kaucyjny w Polsce ma wystartować za niecałe 13 miesięcy, z początkiem 2025 r. I chociaż producenci opakowań, jak i przyszli operatorzy systemu, uczą się powoli reakcji konsumentów, to i tak wszystko może pójść na marne. A to dlatego, że zdaniem ekspertów założona przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska wysokość kaucji jest po prostu za mała. I wychodzi na to, że możliwe, że trzeba będzie zaproponować więcej pieniędzy, żeby nam się chciało wyjść z domu i oddać jakieś butelki. Inaczej cały ten system kaucyjny nie będzie miał najmniejszego sensu.

System kaucyjny tylko wtedy ma sens, kiedy nad producentami opakowań wisi zastraszająca, finansowa sankcja. Wtedy funkcjonowanie poza systemem jest dla firmy tak kosztowne, że ta w końcu się do niego dołącza. Tylko żeby taki mechanizm mógł być zastosowany, trzeba ustalić na odpowiednim poziomie sankcję, czyli opłatę produktową. Kiedy eksperci poznali propozycje Ministerstwa Klimatu i Środowiska, wybuchnęli śmiechem, żeby zaraz potem zacząć sobie wyrywać włosy z głów.

Organizacje zajmujące się ochroną środowiska i prawami konsumentów mają już powyżej uszu wykorzystywania ekologii w celu robienia klientów na szaro. Wystosowały ostrzeżenie do Komisji Europejskiej i Sieci Współpracy w zakresie Ochrony Konsumentów przeciwko firmom w związku z podejrzeniem powszechnego naruszenia prawa ochrony konsumentów. Oskarżenia padają w kierunku największych graczy na rynku, którzy wykorzystują recykling marketingowo.

System kaucyjny rodzi się u nas w wyjątkowych bólach, a wystartować na całego ma dopiero od 1 stycznia 2025 r. Branża zwraca uwagę, że tego czasu wcale nie jest tak dużo, jak się spojrzy na to, ile trzeba jeszcze zrobić i przygotować. W przepisach ma nie brakować też pułapek, przez które cały system może dostać potężnej zadyszki. Tak jak ma to miejsce w przypadku propozycji Ministerstwa Klimatu i Środowiska w sprawie opłaty produktowej.

Wydawać się mogło, że bój o system kaucyjny w Polsce jest już zakończony. Wszystko ruszy od 1 stycznia 2025 r. i już nie ma absolutnie o co kruszyć kopie. Ale przedstawiciele branży są zgoła odmiennego zdania. Owszem, jedna bitwa już za nimi, ale do końca wojny — ich zdaniem — jeszcze daleka droga. Bo ciągle jest sporo wątpliwości. Tych m.in. dotyczących naliczania od kaucji podatku VAT, dopuszczania do systemu mniejszych sklepów i tego, czy aby zbiórka manualna nie była ślepą uliczką.

Bardzo długo trwało opracowywanie i przyjmowanie regulacji wprowadzających w życie system kaucyjny. W końcu udało się przepisy wejdą w życie od 1 stycznia 2025 r. I mogłoby się wydawać, że te ponad 15 miesięcy to zdecydowanie wystarczający czas, żeby właściwie się do startu systemu przygotować. Okazuje się, że najprawdopodobniej trzeba kolejny raz pochylić się nad wysokością kaucji.

Bardzo długo trwało w Polsce uzgadnianie kształtu systemu kaucyjnego, który wystartuje 1 stycznia 2025 r. Wydawać by się mogło, że 15 miesięcy, które pozostają do tego terminu, to odpowiedni czas, żeby się do tego przygotować. Sieci handlowe mają różne podejście, część już w wybranych lokalizacjach stawia na takie maszyny, część jeszcze cierpliwie czeka. Okazuje się, że sami oddawanie butelki czy puszki do automatów też możemy już teraz ćwiczyć. Tylko pamiętajmy: na razie za zwrot opakowania dostaniemy od 5 do 15 gr i to nie w gotówce.

Chociaż przedstawiciele producentów opakowań od miesięcy jak jeden mąż twierdzą, że na dostosowanie się do nowych przepisów wprowadzających u nas system kaucyjny potrzebują zdecydowanie więcej czasu, to zgodnie z przyjętymi w sierpniu regulacjami, ten ma zacząć działać od 2025 r. Ile będzie u nas punktów zbiórki? Czy kaucja będzie tylko w postaci gotówki, czy bonu?

Trwa wyścig z czasem. Sejm jak tylko mógł przyspieszył procedowanie projektu ustawy, wprowadzającej u nas system kaucyjny. Teraz kolej na Senat, który ma się tym zająć podczas jednych z wakacyjnych obrad. Wszystko po to, żeby zdążyć przed jesiennymi wyborami, które mogą zmienić polityczny układ sił. Producenci opakowań uważają, że legislacyjne przepychanki nie mają już żadnego sensu, bo i tak nie zdążymy na czas.

Weź zużyte plastikowe butelki, przynieś je do Biedronki, a dostaniesz voucher na zakupy - tak w skrócie wygląda najnowsza akcja dyskontera. Ile można wyciągnąć z tych butelek? Żeby wystarczyło chociaż na zakup małego napoju, trzeba mieć dużą torbę śmieci.

Firmy, których działalność bazuje na produkcji dużej liczby jednorazówek, coraz częściej są krytykowane za zaśmiecanie środowiska. Francuski McDonald's znalazł na to własną odpowiedź. Popularna sieć fast foodów będzie chipować i recyklingować wszystkie opakowania. Nawet te, które zostaly przez klientów wyniesione z lokalu.

Od lat świadomość Polaków w sprawie ekologii bardzo się zmieniła, m.in. nijako wymusił to Jednolity System Segregacji Odpadów, odkąd został wdrożony w 2017 r. Jak wskazują najnowsze badania, praktycznie już każdy Polak sortuje odpady. A co ciekawe, dla większości ankietowanych motywacją jest „chęć zrobienia czegoś dobrego dla środowiska”, ale są też tacy, co robią to tylko po to, by płacić mniej za wywóz śmieci. W której grupie wy jesteście?

Chociaż Ministerstwo Klimatu i Środowiska ogłasza przyjęcie przez rząd ustawy w sprawie systemu kaucyjnego i zapowiada jego wejście w życie w 2025 r., to jeszcze nic w tym względzie nie jest przesądzone. Dopiero mamy ruch ze strony gabinetu premiera Morawieckiego, a przecież jeszcze jest Sejm, Senat i na koniec podpis prezydenta. Biorąc zaś pod uwagę, jak sam rząd długo przekładał w czasie właśnie klepnięte regulacje, można mieć spore wątpliwości, czy uda się tę drogę legislacyjną zakończyć w parę miesięcy, jeszcze w tej kadencji parlamentarnej.

W porządku obrad najbliższego posiedzenia Sejmu na próżno szukać projektu ustawy o systemie kaucyjnym. Wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba po raz kolejny składa obietnice i twierdzi, że jeżeli nikt z rządu nie wniesie żadnych uwag, to może uda się nad tym pochylić jeszcze w czerwcu. Dobrze jakby tak się stało, bo dalsze przekładanie tego w czasie może nas słono kosztować.