OZE w Polsce

Jestem z pokolenia wyrastającego z dwóch polskich kanałów telewizyjnych bez pilota i ewentualnie jednego programu czeskiego, z wieczną śnieżycą. Wtedy wybór programu czy filmu na wieczór był dziecięcą igraszką zawężającą się do prostego: albo to, albo to, albo nic. Dzisiaj, w dobie wszechobecnych VOD, to raczej wyprawa przez mękę, która zdaje się zaprzeczać popularnemu powiedzeniu, że od przybytku głowa nie boli. Bo przecież łatwiej dokonać wyboru spośród dwóch filmów niż wśród dwudziestu. I ta sama klęska urodzaju ma być też piętą achillesową piątej edycji programu Mój Prąd, której dodatkowo ma coraz bardzie ciążyć też zbyt mały budżet.

Mimo że Polityka Energetyczna Polski do 2040 r. jest ciągle skrzętnie chowana, bo w rządzie nie potrafią dojść do porozumienia co do przyszłości węgla, to do Sejmu i tak trafiła nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii (OZE). Dzięki tym zmianom w przepisach mamy mieć więcej czystej energii, a uczestniczący w tym rynku otrzymają większą swobodę. Nowe regulacje mają też spowodować, że w ciągu sześciu lat do 2029 r. liczba klastrów energii w Polsce wzrośnie pięciokrotnie.

Minister klimatu i środowiska Anna Moskwa kolejny raz obiecuje rychłe przyjęcie przez rząd zaktualizowanej Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040). Przy okazji obiecuje racjonalne wykorzystanie węgla w gospodarce i zgodne zapisy z popisaną już w maju 2021 r. umową społeczną z górnikami. Szkoda, że przy okazji nie zdradza, w jaki sposób jednocześnie chce w ciągu ledwo kilku lat pozbyć się większości węglowych mocy.

Bruksela nawet na chwilę nie zwalnia skrętu w zielone. Właśnie ustalono, że do 2030 r. 27 państw członkowskich zobowiąże się do pozyskiwania 42,5 proc. energii z odnawialnych źródeł energii. Tymczasem najnowszy raport Fundacji Instrat wykazuje, że OZE w Polsce może mieć znacznie większe ambicje. I wychodzi na to, że jeżeli weźmiemy się bardziej za transformację energetyczną, to tylko w kilku ostatnich latach tej dekady możemy zaoszczędzić dziesiątki miliardów złotych.

Trudna ta nasza transformacja energetyczna. Zwłaszcza że rząd z jednej strony chce mocniej postawić OZE, ale z drugiej nawet minimalnie nie koryguje górniczego harmonogramu rozpisanego do 2049 r. Musi przez to trzeszczeć w Zjednoczonej Prawicy. Nic dziwnego, że rząd wbrew wcześniejszym zapowiedziom nie zajmie się na najbliższym posiedzeniu aktualizacją Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040).

W Niemczech ostro prą do całkowitego zerwania z węglem i gazem, od przyszłego roku wchodzi zakaz dla instalacji, które służą do ich spalania. W Polsce wręcz przeciwnie, władze chcą, związać się z węglem na kolejne długie lata. Cała nadzieja w zwykłych Polakach, którzy nie oglądając się na rząd, na potęgę inwestują w OZE.

Kryzys energetyczny i inflacja mocniej szarpnęły kieszeniami Polaków. Na tyle, że sami - bez specjalnego ponaglania ze strony rządu - rozpoczęli transformację energetyczną we własnym zakresie. W krótkim czasie staliśmy się mistrzami świata w przypadku pomp ciepła. A liczba prosumentów już w zeszłym roku przekroczyła poziom miliona. Za chwilę pewnie swoje dołoży też wiatr, po zniesieniu zasady 10H. Ale w ostatnich tygodniach to piece na pellet zdobywają największą popularność Polaków. Czemu? Jak nie wiadomo, o co chodzi, to chodzi o pieniądze.

Bohaterem obecnego sezonu grzewczego nie jest tylko wyjątkowo drogi węgiel, ale też smog, któremu już najwyraźniej znudziło się południe kraju i zaczął też dusić w innych regionach, także nad morzem. Normy przekraczane o 1000 proc. już zbytnio nie dziwią. Tymczasem ostatnie szacunki naukowców mówią, że na całym świecie przez zanieczyszczone powietrze w 2019 r. umarło nawet 7 mln ludzi. Jak temu można zapobiec? Na przykład stawiając na odnawialne źródła energii.

Decydują się losy ustawy wiatrakowej. Senat wrócił do odległości 500 metrów, ale w Sejmie to raczej nie przejdzie. Gdyby odległość budynków mieszkalnych od turbin nie stanowiła jednego z kamieni milowych, od realizacji których KE uzależnia wypłatę Polsce pieniędzy w ramach KPO, to Zjednoczona Prawica prawdopodobnie nie ruszałaby 10H. Tymczasem o przyjęcie senackich poprawek apelują przedsiębiorcy. A Urban Consulting wylicza, ile ich odrzucenie będzie kosztować samorządy terytorialne.

Polacy coraz częściej sięgają po odnawialne źródła energii, bo widzą, jak to przekłada się na ich rachunki. Ogromną popularnością cieszą się pompy ciepła, a gdy dołożyć do nich jeszcze panele fotowoltaiczne, to właściciele posesji mogą zacząć energetyczne szaleństwo bez konieczności oglądania się na licznik. Nie tylko w Polsce trwa boom na te oraz inne ekologiczne rozwiązania.

Ci, którzy atakują odnawialne źródła energii, twierdzą, że nie można na nich polegać, ponieważ całkowicie zależą od sił natury. I w przypadku bezwietrznej i zachmurzonej, bez słońca aury trzeba się jakoś inaczej ratować. Z kolei Instytut Jagielloński przeanalizował pod tym kątem ostatnie 30 dni. I znowu wyszło, że im więcej, OZE tym mniejsza cena energii, a przez to też mniejsze rachunki za prąd.

Myślałem, że pogrzeb zasady 10H, która od siedmiu lat skutecznie blokuje rozwój energetyki wiatrowej, może nie będzie zorganizowany wzorcowo, ale raczej wszystko pójdzie w miarę składnie i zgodnie z planem. Być może wcześniej nowelizacja zasady 10H przegrywała z kretesem z doraźną polityką, ale tym razem na szali znalazły się przecież pieniądze z KPO.

OZE rosną w siłę. Już w 2023 r. ma być pobierana energia z farmy solarno-wiatrowej, która jest budowana w Kleczewie, w województwie wielkopolskim. Dzięki tej inwestycji o dostawy czystej energii spokojnych może być nawet do 100 tys. gospodarstw domowych. Za jej finansowanie odpowiada Polski Fundusz Rozwoju i konsorcjum trzech banków.

Pamiętam, jak w naszym kraju i na świecie spadła fala krytyki na prezydenta Andrzeja Dudę, który podczas Szczytu Klimatycznego ONZ COP24 powiedział wszem i wobec, że Polska stała, stoi i będzie stać węglem, którego mamy na 200 lat, jak nie lepiej. Tymczasem teraz, ponad cztery lata później, okazuje się, że to nie były wcale słowa rzucone na wiatr. Najnowszy Przegląd Węglowy Fundacji Instrat to tylko potwierdza. Rośnie produkcja węgla, jego sprzedaż, nawet zatrudnienie w górnictwie.

Rząd wprowadza do ustawy wiatrakowej, która ma wreszcie znieść zasadę 10H, autopoprawkę. Ale o przyjęciu jej jeszcze w tym roku już nie ma mowy. Być może uda się to w styczniu, ale to też nic pewnego. Bo też zasada 10H stała się zakładnikiem politycznym Zjednoczonej Prawicy i tak po prawdzie nie wiadomo, co będzie z nią działo się w następnych tygodniach. Zwłaszcza, że już naprawdę trudno zliczyć wcześniejsze obietnice rządu w tym względzie, z których nigdy się nie wywiązano. Eksperci alarmują, że ta legislacyjna zabawa ma swoje przykre konsekwencje dla konsumentów, w postaci przede wszystkim drogiej energii.

Polski rząd uparcie nie chce uwolnić lądowej energetyki wiatrowej od zasady 10H, chociaż jest to jeden z kamieni milowych przy przyznawaniu środków z Krajowego Planu Odbudowy, więc wszystko może jeszcze się zmienić. Ale to wcale nie znaczy, że dzisiaj w Polsce na energetyce odnawialnej nie można zarabiać. Pracownia Finansowa udowadnia, że jest inaczej.

Polska już udowodniła, że jest mistrzem świata w fotowoltaice, a popyt na pompy ciepła jest taki, że urządzenia po prostu trudno kupić. Nawet z wiatrem sobie nieźle radzimy, chociaż na pełne rozwinięcie energetycznych skrzydeł nie pozwala zasada 10H. Jedno jest więc pewne: Polaków do OZE nie trzeba specjalnie namawiać. A jednak dyskusja toczy się głównie wokół węgla. Dlaczego? Na to pytanie staramy się odpowiedzieć razem z Marcinem Roszkowskim, ekonomistą, prezesem Instytutu Jagiellońskiego.

Sytuacja energetyczna Polski nie jest najlepsza. Nie dość, że bardzo nerwowo zrobiło się przy gazociągach i ropociągach, to w dodatku krajowe bloki energetyczne złapały lekką zadyszkę. I nie chodzi tylko o blok 910 MW w Elektrowni Jaworzno. Do listy nieszczęść trzeba też dopisać to, że niestety obecnie nie wieje za bardzo i w ten sposób też może nam się nie udać zbilansować energetycznych braków. Może więc warto przypomnieć sobie rady Rządowego Centrum Bezpieczeństwa związane z przerwami w dostawach energii i blackoutem.

W Danii pierwsze spółdzielnie energetyczne zaczęły powstawać w latach 70. ubiegłego stulecia. W Niemczech do ich zawiązania potrzebne są tylko trzy osoby. W Belgii spółdzielnie energetyczne chronią teraz przed astronomicznymi rachunkami. A w Polsce? W praktyce regulacje prawne niby są, ale w teorii przez kilka lat powstały raptem trzy tego typu spółdzielnie. Pytamy Marcina Roszkowskiego, prezesa Instytutu Jagiellońskiego, dlaczego tak się dzieje.

Po tym jak Grupa Azoty i Anwil, przez niedobory dwutlenku węgla, zawiesiły na chwilę produkcję - podniósł się raban i okazało się, że ze zbyt wysokimi cenami energii męczą się nie tylko indywidualny klienci, ale też coraz bardziej pod górkę pod tym względem ma także biznes. Najnowszy raport Eaton wskazuje, że to wcale nie jest przejściowa sytuacja. Większość firm jednak szuka oszczędności i będzie zmieniać swoje dotychczasowe źródło energii.