gminy

Przy okazji planowanej dekarbonizacji i rewolucji w polskim miksie energetycznym, warto pod lupę wziąć te gminy, w których znaczna część dochodów pochodzi bezpośrednio z przemysłu węglowego. Jak na ich finanse wpłynie nasza transformacja energetyczna? Taką analizę przygotowała Fundacja Instrat, ostatnio dyskutowano nad nią w trakcie Regionalnego Forum Energetycznego Województwa Śląskiego.

W niektórych miastach listonosze pakują torby, bo decyzje o wysokości podatku od nieruchomości na 2024 r. zostały już podjęte. A w tym roku może zaboleć, bo maksymalna podwyżka to 15 proc. - trzykrotnie więcej niż w 2022 r. Winna jest inflacja.

Opłatę klimatyczną pobiera się od turystów, którzy odwiedzają miejscowości uzdrowiskowe bądź o korzystnych walorach klimatycznych, przebywając w nich dłużej niż dobę. Jest to podatek, który ma charakter rekompensaty dla gminy, zasilając jej budżet.

Nieprzypadkowo w siemianowickim Parku Tradycji, który powstał na terenie dawnej kopalni Michał, Polska Zielona Sieć zorganizowała śniadanie prasowe i debatę na temat przyszłości terenów progórniczych i transformacji energetycznej. Ale przełomu żadnego się nie doczekaliśmy. Samorządowcy bardzo chcą zagospodarowywać poprzemysłowe obszary, ale potrzebują do tego pieniędzy. Mowa jest nawet o stworzeniu w tym celu specjalnego programu NFOŚiGW. Rząd wskazuje za to na Fundusz Sprawiedliwej Transformacji (FST).

Ciągle nie wiadomo, czy jeszcze w tej kadencji parlamentarnej rozporządzenie dotyczące rozszerzenia kompetencji strażników gminnych w celu zbierania danych do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków (CEEB) ujrzy światło dzienne. Wszystko zależy od tego, czy Minister Sprawiedliwości zdąży złożyć swój podpis. Ale po tym, jak Główny Urząd Nadzoru Budowlanego (GUNB) przekazał już wszystkim gminom stosowne terminale, już nic nie stoi na przeszkodzie do przeprowadzenia kontroli w domach i mieszkaniach.

Osoby będąca właścicielami nieruchomości zobowiązane są opłacać podatek, którego wymiar określa wójt gminy, burmistrz lub prezydent miasta. Jeśli podatnik nie zgadza się z otrzymaną decyzją, ma prawo wnieść od niej odwołanie.

Wojkowice to miała miasto w województwie śląskim, ponad 40 razy mniejsze od Warszawy, z budżetem opiewającym na 100 mln zł. Mieszka tu jakieś 9000 ludzi. Tomasz Szczerba, burmistrz Wojkowic, wymyślił sobie parę lat temu, że wyzwoli się spod energetycznego monopolu Tauronu i stworzy miasto pasywne. Ambitne plany dotyczą budowy farmy fotowoltaicznej o mocy 20 MW oraz magazynu energii. Problemem są pieniądze. Wojkowice mogłyby czerpać w tym celu zarówno z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, jak i z Krajowego Planu Odbudowy. Niestety przez spór rządu z Brukselą na razie na te pieniądze nie może liczyć.

Wzrost wynagrodzeń, wyższe ceny energii a także droższe paliwa - to koronne argumenty przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych, które w tym roku zaczęły gremialnie wnioskować do Wód Polskich o podniesienie dotychczasowych taryf. Większość jest odrzucana, ale też zaakceptowano ponad 40 proc. tegorocznych wniosków. Efekt? W mniejszych gminach mogą zdarzyć się nawet 30-procentowe podwyżki, w miastach powinno być ciut taniej i nowe taryfy mają być wyższe średnio o ok. 20 proc.

Tereny pogórnicze to łakomy kąsek. Zazwyczaj są bardzo dobrze skomunikowane i mają całą, niezbędną infrastrukturę. Nic więc dziwnego, że spór o to, kto ma kreślić ich los na przyszłość, coraz bardziej nabiera tempa. Rząd bardzo chciałby móc i tutaj ciągnąć za większość sznurków, ale sprzeciwiają się temu samorządowcy. Teraz w sukurs idą im Stowarzyszenie Gmin Górniczych w Polsce (SGGP), które swoje propozycje legislacyjne w tym zakresie przesłało już do Rady Ministrów.

Firmy odpowiedzialne za wodę i kanalizację narzekają, że muszą dopłacać, by Polacy mogli się rano wykąpać. Obecne taryfy nijak mają się ponoć do realiów, ale ich podniesienie blokuje regulator Wody Polskie. W Sejmie pojawił się pomysł, jak urealnić stawki, co z pewnością ucieszy komunalne przedsiębiorstwa, ale dla odbiorców będzie oznaczać jedno – wysokie podwyżki.

Preferencyjna sprzedaż węgla gminom, z czego te są średnio zadowolone, jak wynika z ankiety Izby Gospodarczej Sprzedawców Polskiego Węgla (IGSPW), ma oficjalnie zakończyć się 30 kwietnia. Ale nie wszyscy samorządowcy dotrwają do tego terminu. Nie brakuje miast, które węglem zamierzają przestać handlować już teraz, czyli nawet miesiąc wcześniej. Powód? Mieszkańcy już kupili tyle opału, ile potrzebowali.

Pamiętacie, jak kilka miesięcy temu, jeszcze w ubiegłym roku, spółki wydobywcze nagle przestały sprzedawać zwykły węgiel klientom indywidualnym? Bo rząd, w strachu przed brakiem opału zimą, nakazał im sprzedawać czarne złoto wyłącznie gminom, które dalej dystrybuowały ten węgiel mieszkańcom? Teraz ten mechanizm podsumowała Izba Gospodarcza Polskich Sprzedawców Węgla (IGPSW). I okazuje się, że aż tak kolorowo z tą sprzedażą opału gminom, to nie było.

Za przyniesienie starszej sąsiadce bądź sąsiadowi zakupów albo zrobienie obiadu gmina wypisze umowę-zlecenie, a później wypłaci wynagrodzenie. Trwają prace nad projektem ustawy przygotowywanej przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, która ureguluje zasady samopomocy sąsiedzkiej.

Popularne wytrzeźwiałki będą mogły niedługo pojawić się w każdym miasteczku i wsi. Rząd szykuje projekt, który zniesie prawo umożliwiające tworzenie izb wytrzeźwień wyłącznie w ośrodkach miejskich liczących powyżej 50 tys. mieszkańców. Przepisy mają zapewne zachęcić mniejsze gminy do inwestowania w takie przybytki, ale czy tak się stanie? W ostatnim czasie samorządy traktują je jak zgniłe jajo i szukają tylko dogodnego tłumaczenia, by móc się ich pozbyć.

Kancelaria Prezesa Rady Ministrów tłumaczy, co trzeba zrobić, żeby kupić węgiel w swojej gminie. Przykład miejscowości Walce (opolskie) pokazuje, że lepiej wcześniej wszystko ustalić i dogadać. Bo w Polskiej Grupie Energetycznej (PGE) owszem można składać zamówienia, ale niewiele z tego składania potem wynika.

Gminy powinny docisnąć dłużników i bezlitośnie egzekwować każdą złotówkę – uważa przeważająca część Polaków. Trudno im się dziwić. Samorządy są w coraz gorszej sytuacji finansowej, a wiele z nich decyduje się na oszczędności kosztem mieszkańców. Tymczasem zaległości w płatnościach sięgają już kilkunastu miliardów złotych.

Deklarację do CEEB trzeba złożyć do 30 czerwca. Obowiązek dotyczy 5 mln właścicieli budynków. Jeśli ktoś nie zdąży, musi się liczyć z karą od 500 do 5000 zł. I jeszcze jedna ważna sankcja: brak zgłoszenia do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków przekreśla szanse na zakup węgla po promocyjnej, dotowanej przez rząd, cenie niespełna tysiąca złotych. Prawdopodobnie dlatego w ostatnim czasie wpłynęło tak dużo deklaracji.

Miesiąc po przyjęciu rozporządzenia uprawniającego Polaków do otrzymania 40 zł za dobę za pomoc uchodźcom, kwestia zdobycia świadczenia jest ruletką. Urzędnicy są zagubieni i plączą się w poradach. Zagubieni beneficjenci szukają pomocy na forach. Gminy mówią, że chętnie wypłacą pieniądze, ale ich nie dostały. Bajzel do kwadratu. Może rząd chciał dobrze, ale póki co zafundował wszystkim potężny ból głowy.

Polskie samorządy mają prostą propozycję: niech rząd odda nam połowę pieniędzy, jakie Polska dostaje dzięki sprzedaży praw do emisji dwutlenku węgla. Gminy nie chcą oczywiście, by kasa wpadała na ich konto bezwarunkowo – środki mają być ustawowo przeznaczone na cele klimatyczne. Dzięki temu – podkreślają – można będzie zmodernizować system ciepłowniczy i obniżyć rachunki mieszkańcom.

Gmina Bełchatów ma coraz większe kłopoty finansowe i emituje obligacje. To zdaniem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji dobry powód, by okroić najbogatszy samorząd w Polsce, czyli Kleszczów, okroić o ogromny kawał ziemi i przekazać ją sąsiadom.