deficyt finansów publicznych

Dwie kadencje poprzednich rządzących spowodowały, że problemy, z jakimi obecnie boryka się Polska, w dłuższej perspektywie bardzo negatywnie odbije się na jej rozwoju. Brak strukturalnych reform m.in. w obszarze finansów publicznych czy systemu emerytalnego, nieefektywne i upolitycznione instytucje, czy zwiększenie roli państwa w gospodarce już teraz oddalają Polaków od osiągnięcia przez nich poziomu życia, jakim cieszą się mieszkańcy Zachodu.

Ministerstwo Finansów odkryło karty i poznaliśmy projekt budżetu na 2025 r. Jak wskazują ekonomiści, to budżet trudnych wyborów i niechlubnych rekordów, głównie po stronie wydatkowej. Najwięcej mówi się o wydatkach na obronność, ale swoje dołożą też reforma finansów samorządowych i ewentualne zmiany w składce zdrowotnej. Tu i ówdzie można zobaczyć wybitą informację, że dziura w budżecie państwa wzrośnie aż o 60 proc. Tak tę informację skwitowali ekonomiści ING: po korekcie o wykup obligacji PFR i BGK i reformę samorządową, deficyt budżetu państwa wyniesie 201 mld zł vs. 184 mld zł w 2024 rok. To wzrost o 9,2 proc., a nie o prawie 60 proc., jak wskazywałyby liczby bez korekt.

Pomysł podwyższenia akcyzy, między innymi na alkohol, wzbudził konkretne zamieszanie. Dobitnie też dawaliście do zrozumienia, co o tym myślicie, w komentarzach omawiających propozycje wprowadzenia ceny minimalnej na alkohol czy ograniczenia sprzedaży. W świetle oficjalnej już decyzji, którą podjęła Rada Unii Europejskiej o objęciu Polski procedurą nadmiernego deficytu, ekonomiści uważają, że Ministerstwo Finansów tak naprawdę nie będzie miało wyjścia. Bez podwyżek cen wódki się nie obędzie.

Polacy nie muszą tracić 800+ ani dostać w łeb nowymi podatkami, wystarczy zaglądać im na konta bankowe. I ścigać z determinacją nieuczciwych przedsiębiorców nie tylko w sezonie wakacyjnym. A złapanie złodziei niepłacących podatków może wystarczyć, by Polska redukowała deficyt na rozkaz Komisji Europejskiej. Nawet poważni ekonomiści uważają, że poprawa ściągalności podatków może okazać się narzędziem w sam raz w procedurze nadmiernego deficytu, nie musimy się wcale straszyć, że Donald Tusk zaraz zabierze wszystkie świadczenia socjalne i jeszcze podniesie znowu VAT.

W połowie grudnia władzę w Polsce przejmie nowy rząd, który natychmiast stanie przed koniecznością podjęcia szeregu trudnych decyzji, mających jednak wspólny mianownik. We wszystkich przypadkach będzie chodzić w gruncie rzeczy o dylemat: „zaciskać pasa czy nie zaciskać”. Oczywiście chodzi o zaciskanie pasa publicznego, związanego z rozmiarami deficytu. Jednak decyzje dotyczące wydatków i dochodów państwa będą też mieć wymierne przełożenie na nasze finanse domowe. Dlatego to ważne sprawy. W kontekście tych nadchodzących decyzji często pojawia się pojęcie procedury nadmiernego deficytu.

Dawno, dawno temu obowiązywały w Unii Europejskiej reguły fiskalne. Były całkiem surowe, chociaż jednocześnie nie zawsze i nie wobec wszystkich je egzekwowano. Gdyby na przykład twardo trzymać się tej mówiącej o tym, że dług publiczny nie może przekraczać 60 proc. PKB, wtedy ukarać za złamanie reguły należałoby ponad połowę członków Unii, a wobec sporej części z nich te kary trzeba by powtarzać co roku od wielu lat. System nie funkcjonował, tak jak to zapisano na papierze, ale jednak na tyle dobitnie, że ogromna większość krajów starało się tym regułom sprostać.

Wiele osób lamentuje, że będziemy mieć w 2023 r. największy od lat problem z finansowaniem deficytu budżetowego, ponieważ potrzeby pożyczkowe nawet w wersji oficjalnej wycenione na 260 mld zł będą bardzo wysokie, a według wersji nieoficjalnej zdaniem niektórych ekonomistów sięgną nawet 390 mld zł, co pobije wszelkie rekordy. Obawy można zamknąć w jednym pytaniu: i kto to kupi? No to odpowiadam: na przykład OFE.

Z Aktualizacji Programu Konwergencji wynika, że koszty obsługi polskiego długu wzrosną w najbliższych dwóch lat o sto procent. Jak sobie poradzi polski rząd? W jednym ze scenariuszów, już wkrótce może poczuć się jak frankowicze w 2008 r.

Złoty od kilku tygodni osuwa się po równi pochyłej. Przestał reagować na pozytywne sygnały, a na złe zdarza mu się reagować z przesadą. Do euro i dolara stracił ostatnio po około 2,5 proc., do franka szwajcarskiego prawie 3 proc. Kolejny tydzień zapowiada się tak samo źle jak poprzednie dwa. No chyba że będzie jeszcze gorzej.

Rząd nie przeszarżował z budżetem na przyszły rok. Nie ma w nim niespodzianek, projekt jest ostrożny i realistyczny. Ale i tak się przyczepię. A co będzie jak koronawirus nie odpuści albo pojawi się jakaś inna zaraza? Może zamiast miliardów na różne pięćsetplusy, warto by było utworzyć jakąś poduszkę finansową i zabezpieczyć się na powtórkę z wiosny tego roku?

W nowym roku czekają nasz nowe podatki od deszczu i cukru, wyższy abonament RTV, a niewykluczone, że też wyższe mandaty i rosnące na potęgę ceny w sklepach. Obywatele zbiednieją, zyska za to kasa państwa.

O 82,3 mld zł wyższe wydatki niż wpływy w przyszłym roku założył rząd w przyjętym we czwartek projekcie ustawy budżetowej na 2021 r. Niemal równo połowa tej kwoty to „zasługa” programu 500+, który będzie kosztował 41 mld zł. Przy okazji rząd ujawnił prawdziwe rozmiary leja po bombie, jaką okazało się zamrożenie gospodarki. To w tym roku aż 12 proc. PKB, czyli ćwierć biliona złotych.

Najpierw była informacja o spadku PKB o 8,2 proc. w drugim kwartale, teraz rząd poinformował, że tegoroczny deficyt budżetowy wyniesie 109,3 mld zł. Przez zamrożenie gospodarki w związku z walką z koronawirusem dochody budżetu będą niższe o 36,7 mld zł, a wydatki wyższe o 72,7 mld zł. Plan zakładał brak deficytu w tym roku, ale to już przedpandemiczna historia.

Jeśli jest recesja, kryzys związany z koronawirusem, o którym mówią, że jest najpoważniejszy od wielu wielu lat, to zapewne budżet państwa też jest w opałach. Ten sposób rozumowania wydaje się zupełnie uzasadniony. Ale rzeczywistość jest inna, przez co zdecydowanie ciekawsza.

Z powodu epidemii koronawirusa gospodarka funkcjonuje w trybie awaryjnym. No nic nowego, wiemy o tym od dwóch miesięcy, ale dopiero teraz dostaliśmy wgląd w to, jak ten tryb awaryjny wygląda w rzeczywistości. Otóż wygląda niesamowicie. Dzieją się rzeczy, które w normalnej sytuacji nigdy by się nie wydarzyły i o których dotąd mogliśmy tylko prowadzić długie dyskusje prowadzące donikąd.

Przemknęła nam informacja, że w budżecie po marcu jest ponad 9 mld zł Trudno to uznać za sensację, bo 9 mld to nie 90 mld, a rząd szczęśliwie już wcześniej odwołał bajkę o zrównoważonym budżecie. Nie można więc nawet się z niego trochę pośmiać w tym kontekście.

Całkowicie w cieniu ropy naftowej z ujemną ceną schowała się na początku tego tygodnia inna ciekawa informacja, która gdyby nie ropa, mogłaby sama zostać sensacją dnia. Oto Ministerstwo Finansów poinformowało, że dług Skarbu Państwa wzrósł w marcu o 40 miliardów złotych.

Z rosnącym zdziwieniem i swego rodzaju fascynacją obserwuję, jak rząd wciąż trzyma się swojej pięknej historii o zrównoważonym budżecie. Nawet kiedy jest już ponad wszelką wątpliwość jasne, że tak naprawdę w finansach publicznych będzie wyraźna dziura, a gdyby nie kilka sztuczek, dziura ta byłaby znacznie większa niż w 2018 czy 2019 roku.

Premier Mariusz Morawiecki na przekór wszystkim niedowiarkom ogłosił w poniedziałek, że budżet państwa w 2020 r. będzie zrównoważony. I dobrze, oby jak najczęściej.

Nikt tego wcześniej nie zapowiadał ani nie obiecywał, więc to może być niespodzianka, ale dane Eurostatu wskazują na to wyraźnie. Polska pierwszy raz doczekała się nadwyżki w finansach publicznych. Mniej więcej pół roku temu.