Fakty i mity o pompach ciepła. Użytkownicy nie chcą innego ogrzewania
Pompy ciepła: z jednej strony najtańsze koszty ogrzewania domu, a z drugiej dosyć spory nakład finansowy na start, co było i cały czas jest dla wielu przeszkodą nie do pokonania. Ale czy na pewno? Sprawdzamy fakty i mity dotyczące tych urządzeń grzewczych, z funkcją chłodzenia.
Polacy zdecydowanie skręcili w kierunku pomp ciepła, kiedy kryzys energetyczny wykręcił rekordowe ceny gazu i węgla (tona dla klienta indywidualnego potrafiła kosztować 5000 zł). Wtedy też w programie Czyste Powietrze odnotowano wzrost składanych wniosków na te właśnie urządzenia grzewcze, które - co warto przypominać - mają też funkcję chłodzenia. Rok 2022 był dla nas pod względem tego zainteresowania wyjątkowy. Sprzedaż pomp ciepła do ogrzewania budynków wzrosła rok do roku o 102 proc., patrzyliśmy więc na resztę świata, chociaż przez chwilę, z góry. Pik nastąpił w styczniu 2023 r., kiedy już dwa wnioski na trzy (64 proc.) składane w Czystym Powietrzu dotyczyły pomp ciepła.
A potem? Zaczął się ostry zjazd, który tak po prawdzie trwa do dzisiaj. Dane za lipiec 2025 r. są jednoznaczne: 77 proc. wniosków w programie Czyste Powietrze dotyczyło kotłów na biomasę, a tylko 22 proc. pomp ciepła. Skąd ta zmiana nastawienia? Między innymi przez działania niektórych firm wykonawczych, które aby zmaksymalizować zysk wciskały właścicielom modernizowanych domów nie takie urządzenie co trzeba. Często zbyt małej mocy lub niedostosowane do potrzeb budynku. Do tego dochodziły błędy w instalacji, pomijanie ważnych elementów układu z pompą ciepła (jak regulator pogodowy), a wreszcie - niewykonanie prac termomodernizacyjnych, jakie zakładano przy doborze urządzenia.
Ludzie liczyli na niższe rachunki za ogrzewanie, a tymczasem okazało się, że jeszcze muszą dopłacać. I swoje też dodali politycy, swoją biernością w sprawie zabezpieczenia osób zainteresowanych tą technologią i korzyści dla tych, którzy na przykład pożegnali węgiel albo gaz ziemny na rzecz pomp ciepła. Trzeba jednak zaznaczyć, że problem „nabitych w pompy ciepła” w programie Czyste Powietrze dotyczy raczej wąskiej grupy osób – zasadniczo tych, którzy trafili na oszustów żerujących na 100 proc. dofinansowaniu z 50 proc. prefinansowaniem. Reszty, jeśli chodzi o zmianę nastawienia, dokonała dezinformacja i błędy w zarządzaniu programem. W rzeczywistości zdecydowana większość użytkowników pomp ciepła, również spośród beneficjentów Czystego Powietrza, bardzo chwali sobie takie ogrzewanie domu. Najnowsze badanie opinii publicznej nie pozostawia tu żadnych wątpliwości.
Pompy ciepła: użytkownicy nie chcą słyszeć o innym ogrzewaniu
Badanie zrealizowała pracownia SW Research w sierpniu 2025 r., na reprezentatywnej próbie 1000 użytkowników pomp ciepła w Polsce. Analiza objęła zarówno aspekty techniczne, jak i poziom satysfakcji oraz lojalności wobec tej technologii. Wyniki? Aż 80 proc. użytkowników pomp ciepła w Polsce jest zadowolonych z tego sposobu ogrzewania, podczas gdy tylko 5 proc. deklaruje niezadowolenie. Respondenci cenią sobie wygodę obsługi (84 proc. zadowolonych i bardzo zadowolonych) oraz bezawaryjność urządzeń (77 proc. zadowolonych i bardzo zadowolonych). Wysoka ocena użytkowników przekłada się na ich lojalność wobec technologii – 73 proc. badanych zadeklarowało, że gdyby ponownie wybierało źródło ogrzewania, zdecydowałoby się na pompę ciepła.
Poziom satysfakcji użytkowników pozostaje bardzo wysoki niezależnie od tego, czy pompa ciepła została zintegrowana z innymi rozwiązaniami energooszczędnymi – to dowód, że sama technologia broni się w codziennym użytkowaniu - komentuje Bartłomiej Derski, ekspert rynku energetycznego.
Analiza szczegółowych danych pokazuje, że 62 proc. ankietowanych deklaruje zadowolenie z kosztów ogrzewania, podczas gdy jedynie 12 proc. użytkowników jest niezadowolonych. Z kolei 24 proc. badanych ma do kosztów ogrzewania pompami ciepła neutralny stosunek. Badanie wykazało także, że poziom zadowolenia użytkowników pomp ciepła jest równie wysoki wśród mieszkańców nowych budynków, jak i tych, którzy zdecydowali się na montaż w istniejących domach oraz bez względu na wybrany typ pompy ciepła.
Pompy ciepła to rozwiązanie, które faktycznie odpowiada na potrzeby polskich gospodarstw domowych. Tak wysoki poziom zadowolenia użytkowników to bardzo mocny sygnał, że technologia ta sprawdza się w praktyce – jest wygodna, bezobsługowa i daje przewidywalne koszty ogrzewania. To najlepsza rekomendacja dla tych, którzy szukają najbardziej efektywnego źródła ciepła, odpornego na zmiany cen nośników energii - przekonuje Paweł Lachman, prezes PORT PC.
Odejmij od kosztów możliwe wsparcie i policz stopę zwrotu
Co z tymi kosztami inwestycyjnymi w przypadku pomp ciepła? Przecież wchodząc na strony internetowe można znaleźć najtańsze pompy typu powietrze/powietrze, nie licząc kosztów montażu, nawet za mniej niż 2000 zł. To chyba nie aż tak dużo, prawda? Tylko, że taka jedna jednostka jest w stanie ogrzać i ochłodzić maksymalnie do ok. 20 m kwadr. Decydując się na taką technologię w domu o powierzchni co najmniej 100 m kwadr. trzeba więc być przygotowanym na wydatek nawet kilkunastu tysięcy złotych.
Ale to najtańszy typ pompy ciepła. Za urządzenie typu powietrze/woda musimy takie liczenie zaczynać dopiero od kilkunastu tysięcy złotych, a kończyć na ok. 40 tys. zł. Piętro wyżej są gruntowe pompy ciepła, wykorzystujące energię zgromadzoną w gruncie do ogrzewania pomieszczeń. Najtańsze tego typu urządzenie kupimy za ok. 20–30 tys. zł. A potem już tylko w górę. Stopa zwrotu? Wyliczenia wskazują na 3-4 lata z programem Moje Ciepło i od 4 do 5 w Czystym Powietrzu, no chyba, że razem z fotowoltaika, wtedy nakłady `zwracają się w ok. 7 lat.
Warto przypomnieć: w programie Moje Ciepło, gdzie od października 2024 r. wnioskodawca nie musi być już osobą wpisaną w pozwoleniu na budowę/zgłoszeniu budowy domu jednorodzinnego, dofinansowanie jest w formie dotacji. Może ono sięgać do 30 proc. kosztów kwalifikowanych, niezależnie od rodzaju pompy ciepła lub do 45 proc. dla posiadaczy Karty Dużej Rodziny. Jednocześnie w przypadku pompy gruntowej maksymalna kwota dotacji to 21 tys. zł, a w przypadku pompy powietrze/powietrze lub powietrze/woda - 7 tys. zł. Wnioski przyjmowane są nieprzerwanie do 31 grudnia 2026 r. lub do wyczerpania środków. Budżet programu to 600 mln zł, z czego wypłacono blisko 305 mln zł.
A program Czyste Powietrze? W przypadku pomp ciepła gruntowych o podwyższonej klasie efektywności energetycznej podstawowy poziom wsparcia wynosi 18 tys. zł, a podwyższony - 31,5 tys. zł. Jeśli zapotrzebowanie budynku na energię jest wyższe niż 140 kWh na m kwadr. na rok, dostępne jest również wsparcie najwyższe, na poziomie 45 zł. Przypomnijmy, że w tym programie poziomy wsparcia dodatkowo uzależnione są od kryterium dochodowego, zgodnie z zasadą, że im niższe dochody, tym wyższa dotacja. Dla pomp ciepła powietrze/woda o podwyższonej efektywności energetycznej podstawowy poziom wsparcia wynosi 14080 zł, a podwyższony 24640 zł. I znowu: dla zapotrzebowania energetycznego powyżej 140 kWh na m kwadr. na rok jest też najwyższy poziom 35200 zł.
Oszczędzanie niekiedy może wyjść bokiem
Decydując się na pompę ciepła, ale obsesyjnie szukając na każdym kroku maksymalnych oszczędności, możemy wylać dziecko z kąpielą. Tak się najczęściej dzieje, gdy pokpimy kwestie montażu czy serwisu. Jak podkreślają eksperci: wysokie kwalifikacje i szczególnie dokładna instalacja są na przykład wymagane przy pompach powietrze-woda typu split. Wszystkie działania przy układzie chłodniczym, w tym te związane z kontrolą jego szczelności, muszą być wykonywane w odpowiednich warunkach.
Pompy typu split z racji ingerencji w obieg termodynamiczny, a w zasadzie jego tworzenie w miejscu instalacji, podlegają obowiązkowej rejestracji w Centralnym Rejestrze Operatorów. Ich montaż wymaga dużej uwagi, specjalistycznych narzędzi i przede wszystkim wiedzy w zakresie chłodnictwa. Wszelkie niedociągnięcia, w tym na etapie kontroli szczelności, mogą słono kosztować - przestrzega Tomasz Tchórzewski, Dyrektor ds. Inwestycji w Stiebel Eltron.
Powietrzne pompa typu split mają osobne jednostki - zewnętrzną i wewnętrzną. W tej pierwszej najczęściej znajdują się wentylator, parownik i sprężarka, a w jednostce wewnętrznej (montowanej wewnątrz budynku) skraplacz, automatyka sterująca, zawór przełączający c.o./c.w.u. oraz pompa obiegowa, odpowiadająca za cyrkulację wody w zamkniętym układzie. Obie jednostki są ze sobą połączone rurami, w których krąży czynnik chłodniczy. Przy łączeniu jednostki wewnętrznej i zewnętrznej konieczne jest m.in. przeprowadzenie próby ciśnieniowej. Takie badanie powinno trwać kilka godzin.
Więcej o pompach ciepła przeczytasz w Bizblogu:
Niestety, częstą praktyką jest próba ciśnieniowa trwająca kilka chwil. A mikro nieszczelności skutkują powolnym, aczkolwiek stałym wyciekiem czynnika chłodniczego, czego efekty objawią się z pełną mocą dopiero po pewnym czasie - przekonuje Tchórzewski.
To jeszcze nie wszystko. Na etapie eksploatacji splity wymagają również obligatoryjnego, regularnego badania szczelności układu termodynamicznego. W przypadku pomp o największym ekwiwalencie dwutlenku węgla (pow. 50 ton CO2) kontrolę szczelności należy przeprowadzać trzykrotnie w ciągu roku, dla mniejszych jednostek - instalowanych w domach jednorodzinnych - niezbędna jest dwu- lub jednokrotna kontrola.
Przeglądy odnotowywane są w Centralnym Rejestrze Operatorów, a więc nie sposób ich uniknąć bez narażenia się na karę finansową w przypadku kontroli. Jednak spore grono użytkowników splitów bagatelizuje tę kwestię - uważa ekspert ze Stiebel Eltron.
Rząd nic nie robi, życzenia ma pobożne
W Polsce mieliśmy już kilka nagonek na pompy ciepła, w których uczestniczyli najbardziej prominentni politycy. W mediach społecznościowych pojawiło się wówczas wiele wpisów atakujących tę technologię Jednocześnie afirmowane były kotły na paliwa stale, na węgiel. Sporo zaś czarnego złota sprowadzamy z Kazachstanu, gdzie trafia ono wprost z Rosji. Eksperci, z którymi na ten temat rozmawialiśmy, nie mają żadnych wątpliwości: takie działania wpisują się w prorosyjską propagandę.
Tymczasem ze strony rządu, przynajmniej na razie, użytkownicy pomp ciepła nie mogli liczyć na zbyt duże wsparcie. Ale to ma się niebawem zmienić. Ministerstwo Klimatu i Środowiska rozważa nowe formy pomocy.
Resort klimatu i środowiska prowadzi analizy, aby zidentyfikować potrzeby obywateli w zakresie inwestycji w nowoczesne źródła ciepła. W ramach prowadzonych analiz resort rozważy możliwość uruchomienia nowych instrumentów wsparcia, np. w formule pilotażowej - poinformował Krzysztof Bolesta, sekretarz stanu w resorcie klimatu.
Tak po prawdzie rząd nie ma innego wyjścia. Bo sam w najnowszym projekcie Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu (KPEiK) wylicza, że w scenariuszu podstawowym (WEM) do 2030 r. w Polsce powinno być zainstalowanych blisko 1,2 mln pomp ciepła, a w 2040 r. - 2,6 mln. Z kolei bardziej ambitny scenariusz (WAM) KPEiK mówi o 1,7 mln zainstalowanych pompach ciepła do 2030 r. i prawie 4 mln do 2040 r.
To bardzo ambitne podejście do tematu. I absolutnie nierealne przy nieskoordynowanej polityce państwa w tym temacie - komentuje Paweł Lachman.
