Umowa o dzieło w 2026 r. – zasady, ryzyka i korzyści
Umowa o dzieło od lat stanowi jeden z najbardziej elastycznych i korzystnych sposobów zatrudniania wykonawców w Polsce. Dowiedz się, kiedy można będzie ją podpisać w 2026 roku i czy w ogóle jest jeszcze opłacalna.
Czym tak naprawdę jest umowa o dzieło?
Umowa o dzieło zobowiązuje wykonawcę do wykonania oznaczonego rezultatu, a zamawiającego do zapłaty wynagrodzenia. Kluczowe są dwa elementy:
- rezultat materialny lub niematerialny, który można zweryfikować,
- odpowiedzialność za osiągnięcie efektu, a nie samo staranne działanie.
W praktyce umowa o dzieło nie może być stosowana tam, gdzie:
- praca odbywa się w sposób ciągły lub powtarzalny,
- wykonawca działa pod kierownictwem, w określonym czasie i miejscu,
- rezultat nie jest możliwy do jednoznacznego odebrania.
To właśnie naruszenia tych warunków najczęściej sprawiają, że umowy o dzieło są kwestionowane przez ZUS.
Więcej na Bizblog.pl:
Dlaczego umowa o dzieło wciąż jest popularna?
Wydaje się, że umowy o dzieło tracą rację bytu ze względu na coraz częstsze kontrole ze strony ZUS. Tymczasem wciąż są one opłacalna z kilku powodów:
- brak obowiązku odprowadzania składek ZUS - umowa o dzieło - o ile nie jest zawierana z własnym pracodawcą ani na jego rzecz - nie podlega składkom na ubezpieczenia społeczne ani zdrowotne,
- korzyści podatkowe - wynagrodzenie z umowy o dzieło podlega podatkowi dochodowemu, jednak często istnieje możliwość skorzystania z 50 proc. kosztów uzyskania przychodów,
- elastyczność wykonania dzieła – jest to korzystne zwłaszcza dla freelancerów i osób, które chcą łączyć umowy o dzieło z etatem lub prowadzeniem działalności gospodarczej.
Dokumentowanie umowy o dzieło - klucz do bezpieczeństwa
Aby zminimalizować ryzyko zakwestionowania umowy, w 2026 r, należy dokładnie opisać dzieło. Trzeba więc określić, co dokładnie ma być wykonane, jaki jest mierzalny efekt oraz w jakiej formie i kiedy nastąpi odbiór. Ponadto musi zostać sporządzony protokół odebrania dzieła, który zawiera opis odebranego dzieła, datę, podpisy stron i ewentualnie załączniki (np. pliki, zdjęcia, linki).
W razie kontroli ZUS kluczowe są dodatkowo:
- korespondencja ustalająca zakres pracy,
- wersje robocze dzieła,
- materiały przekazane przez zamawiającego,
- finalne pliki i dokumenty.
Kiedy ZUS może podważyć umowę o dzieło?
Umowy o dzieło znalazły się na celowniku ZUS. Podważane są jednak najczęściej wtedy, gdy współpraca polega na stałych zadaniach wykonywanych w pewnej częstotliwości, np. co miesiąc. Dużym błędem jest też pominięcie elementu samego dzieła. Przykładowo, o ile przygotowanie projektu okładki książki można podciągnąć pod taką umowę, o tyle odbycie spotkania autorskiego już niekoniecznie. Wielu przedsiębiorców zapomina o podpisaniu protokołu odbioru, w efekcie czego umowa traktowana jest jak niezrealizowana. Zakwestionowana może być też umowa z bardzo ogólnymi zapisami, np. „wykonanie usług graficznych”, bez specyfikacji dzieła zostanie zakwestionowana.
Trzeba też pamiętać, że zawarcie umowy o dzieło z własnym pracodawcą nie daje prawa do korzyści, jakie co do zasady niesie za sobą taki kontrakt. Od umowy należy odprowadzić składki ZUS, zatem de facto traktowana jest ona jako przedłużenie etatu.
Czy umowa o dzieło nadal się opłaca?
Umowa o dzieło, o ile spełnia przesłanki ustawowe, to jedna z najbardziej opłacalnych form współpracy zarówno dla wykonawcy dzieła, jak i zlecającego. Znajduje ona zastosowanie przede wszystkim w branżach kreatywnych, IT, a także tam, gdzie do wykonania jest jakiś namacalny projekt. Oczywiście, zakres stosowania umów o dzieło jest mocno ograniczony, dlatego zawsze należy przyjrzeć się dokładnie ich strukturze oraz sprawdzić, czy spełniają warunki formalne. Jeśli nie, alternatywą może być umowa zlecenie (najczęściej), a w przypadku osób prowadzących własną działalność gospodarczą można podpisać umowę o współpracę. Natomiast przy ciągłości obowiązków, wykonywaniu ich w danym miejscu i czasie oraz bez ponoszenia ryzyka, w grę wchodzi jedynie umowa o pracę.
