Klauzula rebus sic stantibus. Prawnicza furtka do modyfikacji kontraktu
Umów należy dotrzymywać – tę zasadę zna każdy prawnik i przedsiębiorca. Zgodnie z nią kontraktu trzeba dopełnić na warunkach, na jakich został zawarty. Ale co w sytuacji, gdy w umowie pojawi się klauzula rebus sic stantibus? Sprawdź.
Czym jest klauzula rebus sic stantibus?
Rebus sic stantibus to łacińska paremia, która dosłownie znaczy „skoro sprawy przybrały taki obrót”. Dla prawników i przedsiębiorców to jedna z najważniejszych klauzul, która uprawnia do tzw. nadzwyczajnej zmiany stosunków. W pewnym uproszczeniu chodzi o to, że strony umowy zobowiązują się wypełnić ją zgodnie z przyjętymi założeniami. Czasami jednak groziłoby to rażącą stratą lub wiązało się z ogromnymi trudnościami. Wtedy też znajduje zastosowanie klauzula rebus sic stantibus, dzięki której umowę można zrealizować na innych warunkach.
Kiedy można powołać się na klauzulę rebus sic stantibus?
Na klauzulę rebus sic stantibus przedsiębiorca może powołać się wyłącznie wtedy, gdy zachodzą jednocześnie cztery poniższe przesłanki:
- źródłem danego zobowiązania jest konkretna umowa,
- zmiana stosunków między stronami danego kontraktu ma charakter nadzwyczajny,
- zmiana stosunków niesie ze sobą nadmierną trudność w spełnieniu świadczenia umownego lub grozi jednej ze stron rażącą stratą,
- między dwiema poprzednimi przesłankami zachodzi związek przyczynowy.
Jeśli choćby jedna z tych przesłanek nie występuje, klauzula nie będzie miała zastosowania.
Szerszych rozwiązań w zakresie klauzuli rebus sic stantibus dostarcza wyrok Sądu Administracyjnego w Katowicach z 7 grudnia 2018 roku (sygn. akt I Aca 644/18). Czytamy w nim, że zdarzenia powodujące nadzwyczajną zmianę stosunków to np. epidemie, klęski żywiołowe, hiperinflacja, działania wojenne, masowe upadłości przedsiębiorstw. Sytuacje te nie mieszczą się w granicach zwykłego ryzyka, jakie przedsiębiorcy ponoszą w transakcjach handlowych i innych związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Co daje klauzula rebus sic stantibus?
Nadzwyczajna zmiana stosunków uzasadnia zmianę warunków, na jakich została zawarta umowa. Strona, która się na nią powoła, może wywiązać się z kontraktu w inny sposób, a jeśli nie jest to możliwe, ulega on wcześniejszemu rozwiązaniu. Zmiany muszą jednak zostać zaakceptowane przez drugą stronę. W przeciwnym razie spór rozstrzyga się na drodze sądowej. W tym celu należy złożyć pozew, w którym zostanie wskazana propozycja rozwiązania sporu. Nie jest ona dla sądu wiążąca, ale warto ją zamieścić, wychodząc tym samym z inicjatywą rozwiązania problemu.
Czytaj więcej na Bizblog.pl:
Klauzula rebus sic stantibus w praktyce
Klauzula rebus sic stantibus może być zawarta w każdej umowie cywilnoprawnej. Umożliwia zmianę jej warunków, ale wyłącznie w pewnych ustawowych okolicznościach. Choć nie jest stosowana na szeroką skalę – ostatecznie przedsiębiorcom zależy przede wszystkim na tym, aby każdy kontrakt zrealizować – to o jej skuteczności mogliśmy przekonać się w czasie pandemii koronawirusa. Gdy gospodarka niemal z dnia na dzień stanęła na głowie, przedsiębiorcy nie byli w stanie wywiązać się z każdej zawartej umowy. Niektórzy eksperci uważają, że takie sytuacje będą miały miejsce coraz częściej. Sytuacja makroekonomiczna staje się coraz mniej przewidywalna, co rodzi konieczność zabezpieczenia się „na wszelki wypadek”.
Warto jednak pamiętać, że klauzula rebus sic stantibus nie działa automatycznie. Nie wystarczy się na nią powołać, aby zmienić zasady, na jakich została zawarta umowa. Przeciwnie, druga strona musi współpracować, a tym samym zaakceptować nowe warunki.
