Obiecali wsparcie artystom. Stworzyli przepis na układ i patologię
Rząd planuje wprowadzenie ustawy zapewniającej wsparcie socjalne artystom zawodowym, w tym dopłaty do składek i pomoc w przypadku braku dochodów. Eksperci krytykują projekt za kosztowną administrację, ryzyko nadużyć oraz wysokie wynagrodzenia członków komisji.
Projekt ustawy o zabezpieczeniu socjalnym artystów zawodowych jest na razie na etapie konsultacji, ale już wzbudził silne kontrowersje. Eksperci podnoszą wiele poważnych zarzutów wobec zaproponowanych rozwiązań. Główne obawy dotyczą zarówno kosztów, jak i przejrzystości oraz skuteczności systemu, który ma objąć dziesiątki tysięcy artystów w Polsce.
Co się nie podoba ekspertom?
Pierwszy z zarzutów dotyczy rozbudowanej i kosztownej administracji. Nowa instytucja – Centrum Edukacji i Pracy Artystycznej – ma zatrudnić 29 dodatkowych pracowników, co wraz z kosztami Komisji Opiniującej i Rady Programowo-Naukowej ma pochłaniać ponad 12 mln zł rocznie. Zdaniem ekspertów cele projektu można by zrealizować przy użyciu znacznie prostszych struktur, bez tak dużego obciążenia dla budżetu państwa.
Kolejna kwestia to ryzyko nadużyć przy przyznawaniu statusu artysty zawodowego. Status ten nadawany będzie na podstawie opinii 155-osobowej komisji, w której dominować mają przedstawiciele środowisk artystycznych. Eksperci ostrzegają, że taki system sprzyjać może „kolesiostwu” i „kupczeniu zaświadczeniami”, zwłaszcza przy nieprecyzyjnych kryteriach takich jak „dorobek artystyczny”.
Więcej o rynku pracy przeczytacie w tych tekstach:
Wątpliwości budzi również skład Komisji Opiniującej, który obejmuje przedstawicieli ZUS i ministerstw. Według ekspertów osoby te mogą nie posiadać wiedzy potrzebnej do rzetelnej oceny działalności artystycznej. Co więcej, taki układ może prowadzić do decyzji, które nie będą odzwierciedlały rzeczywistej wartości pracy twórczej kandydata.
Eksperci krytykują też wysokość planowanych wynagrodzeń członków komisji i rady. Przewodniczący mogą zarabiać nawet 9 tys. zł miesięcznie, a członkowie otrzymywać ponad 250 zł za jedną opinię. Innym problemem jest też brak alternatywnych źródeł finansowania systemu. Całość kosztów – ok. 300 mln zł rocznie – ma pochodzić z budżetu państwa.
Na czym ma polegać pomoc dla artystów?
MKiDN przekonuje, że projekt ustawy podejmuje próbę systemowego rozwiązania rzeczywistych problemów socjalnych środowiska artystycznego. Osoby spełniające określone kryteria dochodowe i zawodowe będą mogły uzyskać status artysty zawodowego, co umożliwi im korzystanie z dopłat do składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. W projekcie przewidziano też możliwość przekwalifikowania się i korzystania z pomocy w sytuacjach zawodowego przestoju.
Resort wyjaśnia, że wielu artystów oraz pracowników sektora kultury boryka się z niestabilnymi, nieregularnymi lub niewystarczającymi dochodami. Nowe przepisy zakładają włączenie artystów do systemu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych, co ma umożliwić im korzystanie z podstawowych świadczeń, takich jak wizyty lekarskie, zasiłki chorobowe czy urlopy macierzyńskie.
Według szacunków, z nowego systemu może skorzystać nawet 28 tys. artystów o niskich dochodach, a projekt ma zmniejszyć szarą strefę i poprawić stabilność rynku pracy w sektorze kultury. Ministerstwo Kultury przekonuje, że projekt wpisuje się w unijne rekomendacje i odpowiada na długo ignorowane potrzeby środowiska twórczego. Ostateczna ocena skuteczności nowych rozwiązań ma nastąpić po trzech latach od wejścia w życie ustawy.
