Dozwolony użytek - kiedy grożą konsekwencję za przekroczenie granic

Mianem dozwolonego użytku określa się kompromis między interesami właściciela autorskich praw majątkowych a oczekiwaniami społeczeństwa. Gdyby nie on, dostęp do kultury, wiedzy czy edukacji w szerokim ujęciu byłby ograniczony. Przepisy wymagają bowiem posiadania zgody autora na korzystanie z utworu. Wyjątek stanowią natomiast czynności realizowane w ramach dozwolonego użytku. Może mieć on charakter nieodpłatny lub płatny, jednak w drugim przypadku ceny nie powinny być wygórowane.

Dozwolony użytek osobisty obejmuje utwory, które za zgodą autora zostały wprowadzone do obrotu. Korzystać z nich można wyłącznie w celach osobistych. Co istotne, dzieła można także udostępniać osobom bliskim, a zatem rodzinie lub przyjaciołom. Dozwolony użytek osobisty nie przewiduje natomiast możliwości udostępniania utworów szerokiemu gronu zainteresowanych.

Powyższe reguły łatwiej zrozumieć na przykładzie książki. Kupując ją, mamy prawo do dalszej odsprzedaży, pożyczenia osobie bliskiej lub przekazania w ramach prezentu. Innym dobrym przykładem jest płyta z muzyką ulubionego wokalisty. Nie potrzebujesz jego zgody, aby słuchać piosenek w domowym zaciszu lub podczas spotkania ze znajomymi.

W ramach dozwolonego użytku prywatnego możesz więc korzystać z dzieł, a nawet przekazywać je osobom trzecim. Twoje działania nie mogą mieć jednak charakteru masowego.

Dozwolony użytek publiczny odnosi się głównie do instytucji publicznych, które w ramach określonych działań wykorzystują wprowadzone do obrotu utwory. Dobrym przykładem są biblioteki, które nie tylko wypożyczają książki, lecz również prowadzą różnego rodzaju spotkania i warsztaty, podczas których wyświetlane są filmy lub fragmenty utworów literackich.

Korzystającym z utworu w ramach dozwolonego użytku publicznego jest też przedsiębiorca, który umieścił radio w siedzibie swojej firmy. Często mamy z tym do czynienia w poczekalniach, salonach urody, ale też w biurach.

Rozpowszechnianie utworów w celach informacyjnych także nosi znamiona dozwolonego użytku publicznego, podobnie jak fotografowanie i udostępnianie powszechnie dostępnych dzieł (np. rzeźby umieszczonej w parku).

Dozwolony użytek publiczny, podobnie jak prywatny, nie może mieć charakteru zarobkowego. Korzystanie z utworów lub ich upublicznianie nie jest więc zgodne z prawem, jeśli wiąże się z gratyfikacją finansową.

Więcej poradników znajdziesz na Bizblog.pl:

Przekroczenie granic dozwolonego użytku jest łamaniem praw majątkowych twórcy. Skutkuje więc odpowiedzialnością cywilną, a w przypadku poważniejszych zawinień – nawet odpowiedzialnością karną. Twórca może zażądać:

Za przekroczenie dozwolonego użytku uważa się np. odpłatne udostępnianie kopii książki w formie pliku komputerowego internautom, odtwarzania płyty z muzyką w restauracji lub udostępnianie licencji na korzystanie z oprogramowania komputerowego. Tego typu czynności wymagają posiadania zgody autora, a nielegalne wykonywanie ich obarczone jest odpowiedzialnością udostępniającego.