Butelkomaty staną w całej Europie, tylko nie w Polsce. Na co nam ten lewacki wymysł

Specjaliści podkreślają, że Polska może korzystać z gotowych rozwiązań i doświadczeń z wielu europejskich państw. Analiza systemów skandynawskich, działających od wielu lat, ale i całkiem nowych modeli, wprowadzanych na przykład przez Słowację, gdzie pełny system kaucyjny zacznie działać od 1 stycznia 2022 roku, może nam pomóc w wyborze najlepszego rozwiązania. Niestety, w temacie nie dzieje się nic nowego, a czas płynie.

Każde opakowanie, które podlega kaucji i zwrotowi oznaczone jest znakiem (Z) znajdującym się przy kodzie kreskowym (EAN) oraz napisem BACKUP. Butelki i puszki będzie można oddawać w specjalnych maszynach, zwanych popularnie butelkomatami. Kaucja dotyczy prawie wszystkich napojów, które są pakowane w plastikowe butelki lub puszki o pojemności od 0,1 do 3 litrów. 

Kaucja za butelki plastikowe i puszki wyniesie 15 eurocentów. Kaucja na butelki szklane 13 eurocentów. Butelkomaty przyjmować będą tylko i wyłącznie puszki i butelki PET, które nie zostały zgniecione. Czytelny musi być też kod kreskowy. Słowackie ministerstwo środowiska tłumaczy, że w ten sposób do butelkomatów nie będą trafiać opakowania z zagranicy.

System kaucyjny na Słowacji, który obejmował do tej pory tylko butelki szklane, zdaniem specjalistów spisał się świetnie. Recyklingowi podlega tam niemal 100 proc. szklanych butelek. Tymczasem ekolodzy wskazują, że butelki PET na Słowacji odzyskuje się jedynie w 60 proc. Głównym celem wdrożenia systemu jest osiągnięcie 90 proc. zwrotu w 2025 roku.

W przypadku sklepów większych niż 300 metrów kwadratowych wprowadzenie butelkomatów jest obowiązkowe, w przypadku mniejszych sklepów jest dobrowolne. Jednak mniejsze sklepy również muszą przyjmować opakowania zwrotne. Obsługiwane jest to wówczas za pomocą ręcznego skanera, m.in. w kasie.

Obecnie z systemu kaucyjnego korzysta 133 mln ludzi w Europie, czyli nieco ponad jedna czwarta populacji. Funkcjonuje on w dziesięciu europejskich krajach: Chorwacji, Danii, Estonii, Finlandii, Niemczech, Holandii, Norwegii, Szwecji, Islandii i na Litwie.

System zbiórki opakowań wielokrotnego użytku wygląda bardzo podobnie, najczęściej punkty zbiórki opakowań jedno- i wielorazowych obsługuje jeden automat, a operator systemu rozlicza obydwa rodzaje opakowań. Opakowania zabierane są ze sklepu bezpośrednio do producenta. Ten oczyszcza je z zabrudzeń i powtórnie napełnia. Szklane opakowania wielokrotnego użytku mogą być używane nawet 50 razy, a plastikowe 15, zanim ostatecznie trafią do recyklingu.

Nie więcej niż 40 proc. opakowań wyrzucanych w Polsce trafia do selektywnej zbiórki i późniejszego zagospodarowania. Dla porównania, w krajach takich jak Niemcy czy Litwa, gdzie opakowania po napojach są objęte kaucją, poziom ich zbierania sięga 90 proc., czyli tyle, ile według przepisów unijnych powinniśmy osiągnąć do 2030 roku. Również wartość materiału zbieranego w systemie kaucyjnym jest wyższa nawet o 85 proc. z uwagi na mniejszy stopień zabrudzenia i mniejsze koszty odzysku.

Butelki plastikowe, szklane i inne opakowania stanowią aż blisko połowę śmieci komunalnych, a ciężar ponoszenia kosztów ich odbioru i zagospodarowania przerzucany jest na mieszkańców miast i gmin.

Co więcej, Unia Europejska zobowiązała państwa członkowskie do wprowadzenia w życie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych, niezbędnych do wykonania dyrektywy ROP do 5 lipca 2020 r. Mimo to mieszkańcy miast i gmin nadal czekają na polską ustawę w tej sprawie.

Przepisy wprowadzające system kaucyjny mają zacząć obowiązywać na przełomie drugiego i trzeciego kwartału 2022 roku. Ministerstwo Klimatu i Środowiska podkreśla jednakowoż, że zanim automaty do skupu butelek się upowszechnią będą musiały minąć kolejne dwa lata.

Jak dokładnie będzie wyglądał system kaucyjny w Polsce, dokładnie nie wiadomo. Pojawiają się informacje, że będzie obejmował butelki plastikowe oraz szklane o pojemnościach 1,5 i 3 lirów. Niestety wszystko wskazuje, że bez opakowań aluminiowych.