Zabezpiecz swoją firmę. Ograniczenie odpowiedzialności w praktyce
Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z ponoszeniem odpowiedzialności wobec kontrahentów. W pewnych przypadkach istnieje jednak możliwość jej ograniczenia poprzez uwzględnienie w umowie konkretnych zapisów. Sprawdź, czym jest ograniczenie odpowiedzialności i kiedy można z niego skorzystać.
Odpowiedzialność kontraktowa – co mówią przepisy?
Pojęcie odpowiedzialności kontraktowej pojawia się w Kodeksie cywilnym, który nakazuje naprawienie szkody wynikającej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Przepisy umożliwiają jednak ograniczenie odpowiedzialności poprzez zawarcie w umowie odpowiednich zapisów. Warto pamiętać, że ograniczeniu podlega wyłącznie odpowiedzialność cywilna, nie można natomiast ograniczyć odpowiedzialności karnej.
W jaki sposób można ograniczyć odpowiedzialność?
Możliwość ograniczenia odpowiedzialności wynika pośrednio z zasady swobodnego zawierania umów. Strony mogą wskazać, że:
- zleceniobiorca odpowiada wyłącznie za szkody powodowane działaniem lub zaniechaniem umyślnym oraz wywołanym rażącym niedbalstwem,
- zleceniobiorca nie odpowiada za szkody pośrednie ani związane z utraconymi korzyściami,
- zleceniobiorca odpowiada za szkodę do określonej kwotowo lub procentowo kwoty (najczęściej ustalanej jako procent od wynagrodzenia),
- zleceniobiorca nie odpowiada za zdarzenia wynikające z działania siły wyższej.
Powyższe sformułowania są jednak dosyć ogólne, dlatego zawsze należy interpretować je w odniesieniu do konkretnej sytuacji. Ciekawym przykład jest spór firmy Soteria z IBM (dostawcą usług IT). IBM zerwał kontrakt (z powodu braku płatności), w którym figurował zapis o wyłączeniu odpowiedzialności z tytułu utraconych korzyści. Soteria oskarżyła więc IBM o to, że musiała ponieść „zbędne wydatki”. Przy czym w rozumieniu sądu pojęcie to jest tożsame z utraconymi korzyściami, dlatego wydano wyrok przemawiający na korzyść IBM. Spór toczył się przed sądem w Wielkiej Brytanii, jednak pokazuje on, jak szeroko mogą być interpretowane zapisy wyłączające odpowiedzialność.
Kiedy nie można ograniczyć odpowiedzialności?
Relacje handlowe pomiędzy przedsiębiorcami zasadniczo można kształtować swobodnie, jednak reguła ta nie obowiązuje w kontekście osób nieprowadzących działalności gospodarczej. Konsumenci są szczególnie chronieni przez prawo, dlatego sprzedawca nie może ograniczyć swojej odpowiedzialności np. z tytułu rękojmi. Wszelkie podejmowane przez niego w tym zakresie kroki będą nieskuteczne.
Ograniczenie odpowiedzialności musi wystąpić w odpowiedniej formie. Nie można zatem umieścić stosownych zapisów np. na fakturze. Przyjmuje się, że do wprowadzania tego typu zmian służy umowa, co zresztą jest zgodne z aktualnym orzecznictwem.
Czytaj więcej na Bizblog.pl:
Kolejna sytuacja, w której ograniczenie odpowiedzialności nie może mieć miejsca, dotyczy wad prawnych. Rozumiemy przez nie obciążenie prawem osoby trzeciej. Na przykład, jeśli sprzedawany samochód pochodzi z kradzieży, nowy właściciel będzie musiał zwrócić go poszkodowanemu.
Co do zasady ograniczenie odpowiedzialności nie występuje, jeśli sprzedawca lub usługodawca ma świadomość sprzedaży produktu z wadą bądź wykonania usługi wadliwie.
Co dla stron umowy oznacza ograniczenie odpowiedzialności?
Ograniczenie odpowiedzialności jest korzystne z punktu widzenia podmiotu realizującego usługę. Ma ono za zadanie nie dopuścić do sytuacji, w której zostałby on obciążony nadmiernymi kosztami naprawy szkody. Dodatkowo pozwala wykluczyć sytuacje, w których usługa została wykonana nieprawidłowo lub nie została wykonana nie z jego winy.
Jednocześnie ograniczenie odpowiedzialności ma pewne wady dla kupującego. Jeśli usługa nie zostanie zrealizowana należycie, niektóre koszty będzie musiał ponieść we własnym zakresie. Dlatego przed podpisaniem umowy zawierającej zapisy dotyczące ograniczenia odpowiedzialności, trzeba dokładnie ją przeczytać. W razie wątpliwości warto skonsultować się z prawnikiem, który oceni zasadność przyjętych rozwiązań.
