Czy jest sens pozywać bank o WIBOR? Mamy odpowiedź
Tak, sąd może badać w umowach kredytowych zapisy dotyczące WIBOR. Nie - nie może badać samego wskaźnika WIBOR - ocenił Rzecznik Generalny TSUE. Co to w praktyce oznacza? Tak, pozwy o WIBOR mogą mieć sens, ale nie wszystkiego można się czepiać.
Na ten dzień czekaliśmy od kilku miesięcy. 11 września Rzecznik Generalny TSUE poproszony w czerwcu przez Trybunał, miał przedstawić swoją ocenę dotyczącą wskaźnika WIBOR. Wszystko dlatego, że sąd w Częstochowie miał wątpliwości - więcej o tej sprawie przeczytacie tu.
A teraz do rzeczy. Co powiedział Rzecznik Generalny? Prawnicy reprezentujący interesy konsumentów twierdzą, że stanął po ich stronie, bankowcy twierdzą, że po ich. I obie strony mają rację, a na dodatek to wcale nie jest takie skomplikowane.
Sukces banków
Po pierwsze Rzecznik w swojej opinii uznał, że krajowy sąd nie może badać samego wskaźnika WIBOR - tego, czy był ustalany prawidłowo. Nie i kropka. I to całkiem proste, dlaczego. Bo od 2019 r. WIBOR podlega unijnej dyrektywie BMR, która bardzo dokładnie go reguluje. A skoro tak, to unijne prawo jest gwarantem tego, że z WIBOR wszystko jest w porządku.
I to z pewnością jest powód do zadowolenia dla banków, bo jednoznacznie ukróca próby sądowego podważania samej stawki WIBOR na podstawie twierdzenia, że była ustalana w oparciu o zbyt mało reprezentatywną liczbę transakcji i w związku z tym nie oddaje realiów rynkowych.
Ale to jeszcze wcale nie znaczy, że kredytobiorcy nie mogą mieć podstaw, by iść ze swoimi umowami do sądu w związku z WIBOR-em.
Sukces konsumentów
Jednocześnie Rzecznik Generalny uznał, że krajowy sąd może badać, czy klient został właściwie poinformowany o tym, czym jest WIBOR, jakie konsekwencje dla niego będzie miał fakt że WIBOR jest stawką zmienną, a nawet więcej - według Rzecznika konsument powinien zostać poinformowany, jaką metodą ustala się stawkę WIBOR i jakie główne elementy powodują, że ta stawka się waha. A więc to oznacza, że można bank pozwać o niedopełnienie obowiązków informacyjnych dotyczących WIBOR w umowie.
I to z kolei jest powód do zadowolenia dla konsumentów. Choć to jeszcze nie znaczy, że jak bank nie poinformował klienta, co wpływa na zmianę stawki WIBOR, to przegra w sądzie. Rzecznik jasno powiedziała, że jeśli doszło do naruszenia wymogów przejrzystości, dopiero sąd krajowy musi wyważyć, czy ten brak przejrzystości skutkował istotną nierównowagą praw i obowiązków stron umowy i konsument w efekcie poniósł szkodę.
Czytaj więcej w Bizblogu o WIBOR-ze
I tu należy wam się wyjaśnienie: ta sprawa z Częstochowy początkowo wyglądała tak, że pełnomocnik konsumenta czepiał się samego WIBOR-u, dopiero przed TSUE zmienił strategię i wyjaśniał, że to niespełnienie przez bank obowiązków informacyjnych właśnie jest powodem złożenia pozwu.
I w rzeczywistości, jeśli już konsumenci pozywają banki o WIBOR, choć to nadal rzadkie zjawisko, to najczęściej właśnie ich prawnicy podnoszą kwestię samych obowiązków informacyjnych, a nie wadliwości wskaźnika WIBOR.
Opinia Rzecznika, choć ma 26 stron pisanych bardzo prawniczym językiem, w gruncie rzeczy dość prosto wyjaśnia sprawę, prawda?
Tylko że strony sporu kręcą tak, że możecie się znowu w tym zgubić.
Pytanie, czy Kowalski ma prawo zrozumieć 100 stron unijnego rozporządzenia
Czytam komentarze po tym wyroku i Związek Banków Polskich ogłasza pełen sukces. Bo po pierwsze, Rzecznik generalny TSUE potwierdził prawidłowość wyznaczania WIBOR, a po drugie, potwierdził też, że realizowane są obowiązki informacyjne, bo bank ma przekazać konsumentowi informacje o nazwie, administratorze i skutkach wzrostu wskaźnika na oprocentowanie kredytu, a banki realizowały te obowiązki - twierdzi prezes ZBP Tadeusz Białek.
Tylko że to drugie już jego opinia. ZBP interpretuje opinię rzecznika tak, że to, co musiał powiedzieć klientowi, to tylko nazwa wskaźnika, jego administrator i to, że jak WIBOR rośnie, to rośnie oprocentowanie.
Ale jak to? Przecież pisałam wyżej, że konsument powinien zostać poinformowany również o tym, jaką metodą ustala się stawkę WIBOR i jakie główne elementy powodują, że ta stawka się waha. A ZBP twierdzi, że Rzecznik przyznał, że banki wcale nie musiały o tym informować.
Otóż to wcale nie jest sprzeczne. Rzecznik powiedział dokładnie, że konsument powinien zostać o tym poinformowany bezpośrednio lub pośrednio i to jest kluczowe. ZBP z kolei utrzymuje, że bank bezpośrednio informować nie musi, a pośrednio konsument może sobie sam przeczytać rozporządzenie BMR, gdzie znajdzie informacje o metodzie wyznaczania wskaźnika WIBOR, a dodatkowych informacji może sobie poszukać na stronach internetowych GPW Benchmark, który jest administratorem wskaźnika w Polsce.
Wszytko jest zatem w porządku, bo konsument miał dostęp do informacji właśnie pośrednio - sugeruje ZBP.
Problem tylko w tym, czy zwykły konsument w ogóle ma szanse zrozumieć te źródła informacji, w szczególności rozporządzenie BMR pisane prawniczym językiem i liczące niemal 100 stron?
Obawiam się, że ostatecznie to właśnie będą rozstrzygać polskie sądy w sprawach o WIBOR, o ile TSUE podzieli opinię Rzecznika Generalnego. Zwykle tak jest, ale wcale nie musi to być regułą. Orzeczenie TSUE poznamy najprawdopodobniej dopiero na początku 2026 r.
No i jest jeszcze jedna rzecz: całe to zamieszanie odbywające się przed TSUE dotyczy kredytów zaciągniętych od 2019 r., bo wtedy zaczęło obowiązywać rozporządzenie BMR, które tak dziś chroni samą konstrukcję WIBOR. Starsze kredyty mogą być nadal tortem dla prawników specjalizujących się z pozywaniu banków.
