„100 procent pewności” zamiast dowodów. Komisarz UE rzuca na szalę nasze zdrowie
Unijny komisarz ds. zdrowia postawił znak równości między papierosami a wszystkimi produktami zawierającymi nikotynę. Nie ma znaczenia, że Komisja Europejska dopiero się zbiera do przeprowadzenia badań w tej sprawie. Skąd to „przekonanie”? No cóż, jak nie wiadomo, o co chodzi, to chodzi o pieniądze.
Unijny komisarz ds. zdrowia Olivér Várhelyi w rozmowie z Euractiv podkreślił, że jest „w stu procentach przekonany”, jakoby e-papierosy, podgrzewacze tytoniu i saszetki nikotynowe były tak samo szkodliwe jak tradycyjne papierosy. To wyrok zamykająca debatę, na dodatek ogłoszony w chwili, gdy Komisja Europejska dopiero zbiera się do merytorycznego rozstrzygnięcia, zlecając badania w tej sprawie.
A jeśli werdykt zapada przed badaniami, to badania stają się tylko formalnością.
Ocena w przygotowaniu, wnioski „w stu procentach pewne”
Euractiv przypomina, że Komisja Europejska po raz pierwszy planuje kompleksową ocenę skutków zdrowotnych alternatywnych produktów nikotynowych w ramach przeglądu dyrektyw tytoniowych. Badania mają być finansowane z pieniędzy UE i prowadzone zgodnie z wytycznymi WHO.
Tyle że jednocześnie słyszymy od komisarza, że wszystko jest już jasne. W takiej konstrukcji raport z 2026 r. nie ma odpowiedzieć na pytanie, jakie są fakty, lecz jedynie potwierdzić wcześniej ogłoszoną tezę. To nie jest proces naukowy. To zaoczne legitymizowanie decyzji politycznej.
Spalanie znika z dyskusji, bo przeszkadza w narracji
Postawienie znaku równości między papierosem a produktami bezdymnymi wymaga pominięcia jednej niewygodnej różnicy: spalania. To ono odpowiada za znaczną część toksyczności papierosów. Zrównanie ryzyk oznacza świadome uproszczenie biologii i chemii w imię regulacyjnej wygody.
Produkty alternatywne nie są zdrowe. Ale twierdzenie, że są tak samo szkodliwe, to już nie ostrożność – to publicystyczny skrót ubrany w język urzędowy.
Euractiv cytuje przedstawiciela branży, który deklaruje gotowość do niezależnych, naukowych badań prowadzonych przez stronę trzecią. Można nie ufać intencjom przemysłu – i słusznie. Ale w zestawieniu z wypowiedzią komisarza rodzi się paradoks: jedna strona mówi „sprawdźmy”, druga „wiemy na pewno”.
W zdrowiu publicznym taka asymetria powinna zapalać czerwoną lampkę.
Pieniądze w tle mówią więcej niż argumenty
Jest jeszcze jeden wątek, który Euractiv opisuje bez owijania w bawełnę: podatki. Komisja chce podnieść akcyzę nie tylko na papierosy, ale także na nowe produkty nikotynowe. Dodatkowo część wpływów miałaby zasilić przyszły budżet UE.
Sam Várhelyi przyznaje, że nowe produkty „nie płacą jeszcze podatków i powinny je płacić”. To zdanie wiele tłumaczy. Zrównanie ryzyk zdrowotnych przestaje być wówczas wnioskiem z badań, a zaczyna być najprostszym uzasadnieniem dla jednolitego i zapewne wyższego opodatkowania.
Najbardziej szkodliwy produkt wygrywa
Efekt takiej polityki jest przewidywalny. Jeśli papieros i jego alternatywy są regulowane i opodatkowane identycznie, rynek dostaje jasny sygnał: nie ma sensu zmieniać zachowań. Najbardziej szkodliwy produkt pozostaje punktem odniesienia i beneficjentem regulacyjnego dogmatu.
Deklaracje „stu procent pewności” w praktyce oznaczają rezygnację z różnicowania ryzyk, czyli z jednego z podstawowych narzędzi skutecznej polityki zdrowotnej. To nie jest walka z nikotyną. To polityka uproszczeń – i to takich, które dziwnym trafem zawsze kończą się wyższymi podatkami i zamkniętą debatą.
